In juni 2009 publiceert de Telegraaf het artikel “Beveiliging fors opgeschroefd. Dalai Lama bedreigd”. Naar aanleiding van dit artikel vermoedt de AIVD dat staatsgeheime documenten zijn gelekt en stelt de AIVD een onderzoek in. In dit onderzoek wordt de telefoon van de journalist van De Telegraaf afgeluisterd. Via deze gesprekken komt de AIVD de twee betreffende medewerkers op het spoor. Tijdens een huiszoeking bij hen worden staatsgeheime documenten aangetroffen. Het in bezit hebben van staatsgeheime documenten en het doorspelen daarvan is strafbaar. Zowel de journalist van de Telegraaf als beide medewerkers van de AIVD worden door het Openbaar Ministerie aangeklaagd. De zaak tegen de journalist wordt na onderzoek van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten geseponeerd. De zaak tegen de bronnen wordt echter doorgezet.
De rechtbank oordeelt dat het bewijs op onrechtmatige wijze is verkregen en dat de bronnen daarom vrijuit dienen te gaan; het Hof vernietigt deze uitspraak echter. Daarbij is volgens het Hof met name van belang dat het hier gaat om staatsgeheime informatie en dat ambtenaren bij uitstek verplicht zijn deze informatie geheim te houden. De bronnen worden beide veroordeeld tot gevangenisstraf. Wij schreven eerder over dit arrest op Media Report (MR 2013-14256).
De AIVD-medewerkers gingen in cassatie. In zijn recente conclusie in deze procedure adviseerde Advocaat Generaal Spronken de Hoge Raad dat ook bronnen een beschermde positie moeten hebben in verband met de journalistieke bronbescherming. De AG verwijst onder meer naar de overweging van het EHRM in Telegraaf /Nederland dat de bescherming die wordt verstrekt door het bronbeschermingsrecht “… is twofold, relating not only to the journalist, but also and in particular to the “source” who volunteers to assist the press in informing the public about matters of public interest (see Nordisk Film…).”
De AG leidt uit de EHRM rechtspraak af “dat het journalistiek bronbeschermingsrecht niet per definitie uitsluitend strekt tot bescherming van de belangen van de journalist zijn bron niet prijs te geven. Art. 10 EVRM beoogt ook in voorkomende gevallen bescherming te bieden aan de bron zelf, teneinde deze niet af te schrikken de pers te ondersteunen in zijn democratisch belangrijke taak informatie van publiek belang te publiceren, al moet worden toegegeven dat uit deze overwegingen niet kan worden afgeleid waaruit deze bescherming dan zou moeten bestaan. Een dergelijke vraag is naar mijn weten nog niet aan het EHRM voorgelegd.” Volgens de AG dient het bronbeschermingsrecht het bredere belang van vrijheid van nieuwsgaring en behoren ook bronnen een beschermde positie behoren te hebben.
Uiteindelijk lijkt de AIVD-medewerker niet geholpen te worden door de conclusie van de AG. Want hij concludeert dat onduidelijk is wat het motief van de AIVD-ambtenaar was om de informatie te lekken naar De Telegraaf. Dus is ook niet vast komen te staan dat dit is gedaan in het algemeen belang, bijvoorbeeld om een misstand bij de overheid aan de kaak te stellen. Dat betekent volgens de AG dat met het lekken van de geheime informatie niet een dusdanig algemeen belang is gediend, dat het belang van de AIVD-informatie geheim te houden daarvoor zou moeten wijken. Terugverwijzing naar het hof is volgens de AG dus niet nodig.
Waar deze opinie een belangrijke opsteker lijkt te zijn voor klokkenluiders en bronnen in het algemeen, lijkt het voor de verdachte in deze zaak uit te draaien op een pyrrusoverwinning (als al van een overwinning gesproken kan worden). Maar het afwachten is natuurlijk op de beslissing van de Hoge Raad.
