Eind december 2007 organiseerde het dagblad Österreich een verkiezing van de “voetballer van het jaar”. Het publiek kon via internet of met een stemcoupon in het dagblad meedoen. Deelnemers konden een etentje met een voetballer winnen. Concurrent Mediaprint was van mening dat deze “aan de aankoop van de krant gekoppelde winstkans” een onwettig geschenk was. De Oostenrijkse wet verbiedt namelijk het aanbieden van geschenken bij de aankoop van kranten en tijdschriften.
Achtergrond
In eerste aanleg stelde het Handelsgericht Wien Mediaprint in het gelijk en droeg zij Österreich op de verkiezing te staken. In hoger beroep oordeelde het Oberlandesgericht Wien anders. Het verbod om bij verkopen geschenken aan te bieden kon volgens het Oberlandesgericht alleen gelden als de winst het publiek ertoe kon aanzetten de krant te kopen. En dat was volgens het Oberlandesgericht niet het geval omdat geen sprake was van een dergelijk “aantrekkingseffect”, met name omdat het publiek ook via internet aan de wedstrijd kon deelnemen.
Mediaprint heeft tegen deze uitspraak beroep ingesteld bij het Oberste Gerichtshof. Het Gerichtshof stelde aan de orde of de Oostenrijkse wet wel in lijn is met de Europese richtlijn Oneerlijke handelspraktijken (Richtlijn 2005/29/EG) en stelde twee prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie.
Voor een goed begrip van de zaak is van belang op te merken dat de richtlijn Oneerlijke handelspraktijken is gericht op de bescherming van consumenten tegen de oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen. In de considerans van de richtlijn staat expliciet dat de richtlijn niet van toepassing is op nationale wetten betreffende oneerlijke handelspraktijken die alleen de economische belangen van concurrenten schaden of betrekking hebben op transacties tussen handelaren.
Volgens de Oostenrijkse regering is de betrokken wet met name gericht op de instandhouding van de pluriformiteit van de pers in Oostenrijk en niet (primair) gericht op consumentenbescherming.
Reikwijdte Richtlijn OHP
Met de eerste prejudiciële vraag vroeg het Gerichtshof zich af of de richtlijn Oneerlijke handelspraktijken in de weg staat aan een nationale bepaling die voorziet in een algemeen verbod op verkopen waarbij geschenken worden aangeboden, en die niet enkel is gericht op de bescherming van de consument, maar ook andere doeleinden nastreeft, bijvoorbeeld de instandhouding van de pluriformiteit van de pers en de bescherming van de zwakste concurrenten.
Het Hof van Justitie antwoordt in haar arrest van 9 november 2010 bevestigend. De richtlijn Oneerlijke handelspraktijken wordt gekenmerkt door een bijzonder ruime materiële werkingssfeer, die zich uitstrekt tot elke handelspraktijk die rechtstreeks verband houdt met de verkoopbevordering, de verkoop of de levering van een product aan consumenten. Enkel nationale wetten betreffende oneerlijke handelspraktijken die alleen de economische belangen van concurrenten schaden of betrekking hebben op transacties tussen handelaren, zijn van de werkingssfeer van de richtlijn uitgesloten. Het Hof van Justitie oordeelt dat dat duidelijk niet het geval is voor de betreffende Oostenrijke wet. Die ziet, zo meent het Hof, ook op de bescherming van consumenten en valt daarmee binnen de werkingssfeer van de richtlijn.
Omdat de richtlijn de regels over oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten volledig harmoniseert, kunnen de lidstaten geen strengere maatregelen treffen dan die in de richtlijn staan. Ook niet om een hoger niveau van consumentenbescherming tot stand te brengen, zo overweegt het Hof van Justitie. De Oostenrijkse wet is dus in strijd met de richtlijn.
Consument ‘verleiden’ met geschenk is niet per definitie een OHP
Met de tweede prejudiciële vraag wilde het Oberste Gericht antwoord krijgen op de vraag of “verkopen waarbij geschenken worden aangeboden” als “oneerlijke handelspraktijken” in de zin van de richtlijn moeten worden beschouwd, louter omdat de mogelijkheid om iets te winnen ten minste voor een deel van de doelgroep de doorslaggevende reden vormt om het hoofdproduct te kopen.
Op deze vraag antwoordt het Hof van Justitie ontkennend. Dit is geen handelspraktijk die voorkomt op de zogenaamde zwarte lijst bij de richtlijn, te weten bijlage I. Dat betekent dat deze handelspraktijk moet worden getoetst aan de verschillende in de richtlijn genoemde criteria. Op basis van die toetsing moet de rechter beslissen of er sprake van is dat deze handelspraktijk het economische gedrag van de consument wezenlijk kan verstoren. Dat de mogelijkheid om iets te winnen ten minste voor een deel van de doelgroep de doorslaggevende reden vormt om het hoofdproduct te kopen, is een omstandigheid die in de toetsing moet worden meegenomen. Maar het Hof van Justitie oordeelt dat “een verkoop waarbij geschenken worden aangeboden” geenszins op zichzelf als een oneerlijke handelspraktijk kan worden beschouwd.
De winnaar van de door het dagblad Österreich georganiseerde verkiezing van de “voetballer van het jaar 2007” kan dus anno 2010 met een gerust hart met zijn voetballer uit eten.
