Afgelopen vrijdag deed de rechtbank Den Haag uitspraak in de strafzaak tegen 18 Greenpeace actievoerders. Het ging om een actie van 14 september 2012 gericht tegen het voornemen van Shell om in het noordpoolgebied naar olie te gaan boren. De actievoerders hadden bij een groot aantal Shell tankstations in Nederland de vulpistolen van de brandstofslangen met beugelsloten en tie-rips aan elkaar gebonden, waardoor daar enige tijd niet meer kon worden getankt.
Naar aanleiding daarvan had Shell in oktober 2012 geprobeerd een verbod op dergelijke acties in de toekomst tegen Greenpeace te verkrijgen. De voorzieningenrechter in Amsterdam bevestigde echter het recht van Greenpeace om ook in de toekomst hinderlijk actie te voeren, mits zij zich aan bepaalde voorwaarden zou houden.
In deze strafzaak hanteert de rechtbank Den Haag hetzelfde toetsingskader als de voorzieningenrechter in Amsterdam. Het recht je mening te uiten, waaronder ook het recht te demonstreren en actie te voeren, zijn verankerd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Dit recht kan botsen met de (eigendoms)rechten van anderen die ook bescherming genieten onder het EVRM. Als dat zo is, dient een belangenafweging plaats te vinden. De rechtbank overweegt dat de discussie over de risico’s verbonden aan naar olie boren op de Noordpool van zo groot gewicht is dat Greenpeace aanspraak kan maken op een ruime mogelijkheid tot actievoeren. Grote organisaties als Shell van wie de activiteiten een grote maatschappelijke impact kunnen hebben, dienen er verder rekening mee te houden dat zij eerder geconfronteerd kunnen worden met acties die inbreuk maken op haar rechten; “hoge bomen vangen veel wind”. Aan acties van groeperingen als Greenpeace of vakbonden komt bovendien meer ruimte toe dan aan individuele acties, mits een adequate belangenafweging is gemaakt.
Tegen deze achtergrond bekijkt de rechtbank vervolgens of de actie van Greenpeace aan de eisen van subsidiariteit en proportionaliteit voldeed. Wat betreft de subsidiariteit ziet de rechtbank geen probleem. Er kan niet worden gezegd dat er nog andere middelen open stonden om Shell op andere gedachten te brengen, omdat Greenpeace al tal van andere middelen tevergeefs had ingezet.
Het verzoek van de verdediging om vrijspraak ketst uiteindelijk af op het proportionaliteitsvereiste. De rechtbank verwijt de actievoerders dat zij de tankstations voor onbepaalde tijd onbruikbaar hebben gemaakt zonder dat voor de pomphouders een duidelijk en direct aanspreekpunt bestond waarmee zij konden overleggen over de situatie op hun tankstation en de duur en beëindiging van de actie. Het beroep op de vrijheid van meningsuiting kan daarom niet slagen en de rechtbank acht het strafbare feit (het onbruikbaar maken van de stations) bewezen.
De officier van justitie had per persoon een boete van € 1.000, waarvan € 500 voorwaardelijk met een proeftijd van 2 jaar geëist. Maar de rechtbank besluit de actievoerders geen straf op te leggen (artikel 9a Wetboek van Strafrecht voorziet in de mogelijk van schuldigverklaring zonder strafoplegging). De rechtbank vindt namelijk dat de gebreken die aan de actie kleefden eerder aan de organisatie Greenpeace kunnen worden verweten dan aan de individuele actievoerders.
