Het EHRM heeft op 19 maart 2019 arrest gewezen in de zaak Hoiness t. Noorwegen. Die zaak draaide om de vraag of een nieuwsforum aansprakelijk is en schadevergoeding zou moeten betalen voor drie anoniem geplaatste posts op een debatforum die door klaagster als diffamerend waren ervaren. Volgens het EHRM had de Noorse rechter binnen haar beoordelingsvrijheid gehandeld door te oordelen dat het nieuwsforum daar niet aansprakelijk voor was.
Mona Hoiness is een bekende Noorse advocate en voormalig talkshowhost, die lange tijd actief heeft deelgenomen aan het publieke debat. In 2011 zijn op het bekende Noorse nieuwsforum Hegnar Online drie seksueel getinte anonieme posts over Hoiness geplaatst over een erfkwestie waar Hoiness persoonlijk betrokken bij was.
Zij werd ervan beschuldigd een golddigger te zijn, en zich de nalatenschap van een rijke weduwe te hebben toegeëigend. Hoiness klaagde over onder meer de volgende commentaren op Hegnar Online:
- ‘poster claimed to “know someone who knows someone” who had been “lucky to have shagged” the applicant‘
- “If I were to s–– her, it would have to be blindfolded. The woman is dirt-ugly – looks like a wh––“
- ‘whether [Høiness] was “still shagging” someone referred to by the nickname “trønderbjørn”’
Hoiness heeft het nieuwsforum van de posts op de hoogte gesteld via een meldknop bij de berichten. De eerste twee posts hadden ongeveer 10 dagen online gestaan en zijn enkele minuten na de melding verwijderd. Het derde bericht stond ongeveer drie dagen online tot het door een moderater op eigen initiatief werd verwijderd.
Hoiness heeft het nieuwsforum toch aansprakelijk gesteld voor de schade die zij zou hebben geleden. De nationale rechter heeft de vordering van Hoiness tot tweemaal toe afgewezen. In eerste instantie is geoordeeld dat de posts onder de gegeven omstandigheden onvoldoende ernstig waren om als diffamerend te kunnen worden aangemerkt. In hoger beroep oordeelt de rechter dat van schadevergoeding hoe dan ook geen sprake kon zijn. Op het nieuwsforum rustte geen verplichting om de posts vooraf te screenen en het nieuwsforum had voldoende, effectief gebleken maatregelen getroffen om de schadelijke gevolgen van onrechtmatige posts te beperken (o.a. een meldknop en de inzet van moderators). Hoiness is tot een proceskostenveroordeling veroordeeld van in totaal circa EUR 50.000,-.
Nadat het Noorse Hof van Cassatie het verzoek om cassatie te mogen instellen had afgewezen, wendde Hoiness zich tot het EHRM, waar zij stelde dat de Noorse rechter geen juiste afweging heeft gemaakt tussen het recht op vrijheid van meningsuiting (artikel 10 EVRM) en haar recht op bescherming van haar privacy (artikel 8 EVRM).
Het Hof herhaalt, onder verwijzing naar eerdere uitspraken, dat een uiting pas een inbreuk kan maken op artikel 8 EVRM indien de uiting voldoende ernstig is en dat verder aan de nationale rechter bij de te maken belangenafweging tussen beide rechten een grote mate van beoordelingsvrijheid toekomt, mits zij bij haar beoordeling de door het Hof in de jurisprudentie vastgestelde criteria betrekt. In dit geval noemt het Hof met name de context waarin de berichten zijn geplaatst, de mogelijke alternatieve aansprakelijkheid van de auteurs van de posts, de maatregelen die het nieuwsforum heeft getroffen om onrechtmatige posts te bestrijden en de gevolgen van de nationale procedure voor het nieuwsforum. Daarbij verwijst het EHRM naar de eerdere arresten Delfi en MTE en Index.
Het EHRM vindt relevant dat “Hegnar Online was a large, commercially run news portal and that the debate forums were popular. It does not appear, however, from the judgments of the domestic courts that the debate forums were particularly integrated in the presentation of news and thus could be taken to be a continuation of the editorial articles.”
Dat het gaat om een grote commerciële website maakt op zich dus niet dat de site daarom aansprakelijk wordt voor posts van derden; dat lijkt een nuancering van wat hierover is gezegd in het Delfi arrest. Het EHRM merkt ook op dat het hier, anders dan in Defli, niet gaat om hate speech of incitement to violence.
Het Hof concludeert vervolgens dat de Noorse rechter zich in zijn uitspraken van deze criteria voldoende rekenschap heeft gegeven, waarbij het met name gewicht lijkt toe te kennen aan de vaststelling van het Noorse hof dat het nieuwsforum effectieve maatregelen had getroffen (moderators en een meldknop) om de schadelijke gevolgen van diffamerende berichten te beperken. Hoewel het EHRM erop wijst dat de moderators volgens de nationale rechter maar beperkt actief waren, en dat “they may not have discovered a great number of unlawful comments to remove of their own motion“, bestaat voor het Hof geen aanleiding de uitkomst van de belangenafweging door de nationale rechter aan te tasten. Het Hof vindt ten slotte ook de omvang van de proceskostenveroordeling, mede gelet op de (financiële) slagkracht van Hoiness, niet excessief en laat deze in stand.
Na het Delfi arrest bestond de angst dat websites relatief snel aansprakelijk zouden kunnen worden gesteld voor posts van derden. Net als in MTE en Index, lijkt het EHRM hier de effecten van Delfi weer te hebben ingeperkt.
Auteurs: Jens van den Brink en Michael Bacon
