Op 7 augustus 2014 kraakten zeven personen de Pier in Scheveningen, die sinds oktober 2013 op last van de gemeente en brandweer is afgesloten. De krakers voerden actie tegen de aangekondigde sluiting van de nabijgelegen vrijplaats “de Vloek” en hingen onder meer spandoeken op op de Pier. Ze waren naar eigen zeggen niet van plan om langere tijd op de Pier te blijven. De curatoren (de Pier is failliet) van de Pier doen aangifte van vernieling.
De politierechter in Den Haag veroordeelde de de actievoerders recent tot een geldboete van vierhonderd euro, waarvan de helft voorwaardelijk. De politierechter vond dat hun actiedoel een dergelijke inbreuk van het eigendomsrecht niet rechtvaardigt. Volgens de rechter zijn er voldoende andere mogelijkheden om aandacht te vragen voor een dergelijke kwestie, zonder daarbij de wet te overtreden.
Actievoeren wordt beschermd door het in artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) vastgelegde recht op vrijheid van meningsuiting. Heeft de rechter dat recht wel voldoende meegewogen?
Voor deze zaak is het arrest in de zaak Appleby t. het Verenigd Koninkrijk van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) van belang. In die zaak had de uitbater van een winkelcentrum zijn toestemming geweigerd aan een actiecomité om een infostand op te stellen en een handtekeningenactie te voeren in het winkelcentrum. Het EHRM stelt dat niet kan worden uitgesloten dat “a positive obligation from the state could arise for the State to protect the enjoyment of Convention rights by regulating property rights”, bijvoorbeeld “where the bar on access to property has the effect of preventing any effective exercise of freedom of expression (…)” Volgens het EHRM is het Verenigd Koninkrijk in deze kwestie niet tekortgeschoten omdat de actiegroep nog allerlei andere middelen beschikbaar had om hun informatie te verspreiden.
De rechter besteedt in het vonnis geen woord aan artikel 10 lid 2 EVRM, dat onder meer bepaalt dat een beperking van de uitingsvrijheid noodzakelijk moet zijn in een democratische samenleving. Dat kan op zichzelf al betekenen dat deze uitspraak mogelijk geen stand houdt in appel. Simpelweg omdat de toetsing niet zichtbaar is uitgevoerd. Het is de vraag hoe het zou zijn uitgevallen als die toets wel zou zijn toegepast. In dit geval botst de strafwet en het recht op eigendom (beschermd door artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM) met artikel 10 EVRM. Er wordt voor zover ik begrijp geen actie gevoerd tegen (de eigenaren van) de Pier, en er bestaat geen andere bijzondere reden om daar te protesteren. De actievoerders hebben dus wel wat uit te leggen. Maar het opleggen van een strafsanctie is wel een vergaande beperking van het recht op actievoeren.
Als het tot een veroordeling zou komen, dan had schuldigverklaring zonder oplegging van straf mogelijk meer voor de hand gelegen. Dat gebeurde recent bijvoorbeeld ook met actievoerders van Greenpeace. Die Greenpeace zaak draaide om acties bij tankstations van Shell. Naast de strafzaak had Shell de Greenpeace medewerkers ook in kort geding gedagvaard. In die zaak oordeelde de voorzieningenrechter dat het “uitgangspunt is dat het organisaties als Greenpeace in beginsel vrij staat om actie te voeren en hun mening aan het publiek kenbaar te maken. Het enkele feit dat een dergelijke actie hinder oplevert voor het bedrijf waartegen de actie zich richt, in casu Shell, maakt een dergelijke actie niet onrechtmatig.”
