Rex van P. kent een problematische jeugd en komt meermalen in aanraking met justitie. Hij wordt in 2009 opgevangen door Spirit, een hulpverleningsinstantie voor dakloze jongeren in Amsterdam. Op 15 juni 2009 heeft Van P. een gesprek met zijn begeleidster en haar leidinggevende waarin zijn agressieve gedrag wordt besproken. Van P. wordt verteld dat hij agressietraining moet volgen en in het weekend overdag buiten moet doorbrengen. Van P. ontsteekt daarop in woede. Na te zijn afgekoeld mag hij met zijn mentor bellen. Drie hulpverleenster van Spirit zijn daarbij. Nadat hij de telefoon ophangt trekt hij opeens een mes en steekt hij meermalen in op de drie vrouwen. Één van hen overleeft dat niet. De twee anderen raken zwaar gewond.
Van P. ontsnapt, maar wordt nog dezelfde avond opgepakt. Na zijn arrestatie bekent hij. Op 21 juni 2010 wordt hij veroordeeld tot 16 jaar cel. Het OM is inmiddels in hoger beroep gegaan omdat ze de straf te laag vindt en geen TBS is opgelegd.
Verdachte geportretteerd in NPS documentaire
Het Parool schrijft uitgebreid over dit Amsterdamse drama. Daarbij stuit de redactie op ‘Vrije Radicalen’, een NPS documentairereeks uit 2007. In de serie werden jongeren die zich tegen de samenleving keren, vaak met een criminele achtergrond, door een cameraploeg gevolgd. Eén van de afleveringen was gewijd aan Van P. Hij was in de documentaire herkenbaar in beeld. Van P. vertelt in de serie over zijn strafblad en zijn voorliefde voor de bende de Crips. De aflevering met Van P. werd door de NPS uitgezonden in 2007 en 2008, en stond op het moment dat Het Parool deze op het spoor kwam nog op Uitzending Gemist.
Het Parool wijdde in de krant van 19 september 2009 een artikel aan het feit dat de verdachte van de steekpartij uitgebreid was geportretteerd in de NPS documentaire. Bij het artikel stond een still uit de documentaire, waarop Van P. herkenbaar was afgebeeld.
Procedure
Van P. meldt zich ruim drie maanden later bij de krant en stelt dat Het Parool in strijd met zijn portretrecht handelt door publicatie van zijn portret. Van P. eist dat het portret wordt verwijderd en eist schadevergoeding. Het Parool verwijdert het portret van de website, maar weigert een vergoeding te betalen. Van P eist vervolgens in een bodemprocedure van Het Parool een verklaring voor recht dat Het Parool onrechtmatig heeft gehandeld, een schadevergoeding van € 10.000,- en een bevel aan Het Parool ervoor te zorgen dat de foto nergens meer op internet te vinden is.
De rechtbank Amsterdam wees bij vonnis van 29 december 2010 alle vorderingen van Van P. af en veroordeelde Van P. in de proceskosten.
Wanneer mogen verdachten en veroordeelden herkenbaar worden afgebeeld?
Belangrijk argument van Van P. was dat verdachten en veroordeelden alleen bij hoge uitzondering herkenbaar mogen worden afgebeeld. Slechts bij misdaden die de samenleving zeer ernstig hebben geschokt. Daarbij moet je denken aan personen als Mohammed B., Volkert van der G. en Ferdi E. Die laatste, de moordenaar van Gerrit-Jan Heijn, was ook een zaak begonnen tegen media die hem herkenbaar hadden afgebeeld. Die zaak heeft tot aan de Hoge Raad voortgeduurd en geleid tot het standaard portretrecht arrest Ferdi E.
De rechtbank maakt in het Rex van P. vonnis duidelijk dat uit het Ferdi E. arrest geen in steen gebeitelde regel volgt dat verdachten of veroordeelden alleen herkenbaar mogen worden afgebeeld bij misdaden die het land weken- of zelfs maanden- of jarenlang in hun greep houden. Of het recht op persoonlijke levenssfeer voor gaat op het recht op vrijheid van meningsuiting van de media moet per geval worden beoordeeld en hangt altijd af van de omstandigheden van het geval. En die omstandigheden spraken hier in het nadeel van Van P., die zelf had meegewerkt aan de NPS documentaire.
De in Het Parool gebruikte still stond volgens de rechtbank bovendien in direct en functioneel verband met de inhoud van het artikel omdat op de foto het litteken zichtbaar was dat hij opliep bij een massale vechtpartij waarover hij in de serie vertelt. Toen de afbeelding werd geplaatst in Het Parool stond de documentaire bovendien nog gewoon op Uitzending Gemist.
Dit alles betekent dat het belang van Van P. dat hij in detentie niet via de door Het Parool gepubliceerde foto zou kunnen worden herkend als de dader van het Spirit drama minder zwaar weegt dan het belang van Het Parool bij publicatie. Dat het Spirit drama zich nog niet had voltrokken toen Van P. meewerkte aan de documentaire doet daar niet aan af.
Dit vonnis bevestigt dat het voor media heel lastig is regels op te stellen over wanneer een verdachte of veroordeelde herkenbaar mag worden afgebeeld. Dat zal altijd van de omstandigheden van het geval afhangen. Verdachten en veroordeelden zijn niet vogelvrij. Het kan echter zijn dat hun privacy moet wijken wegens de ernst van de misdaad, simpelweg omdat het publiek het recht heeft te weten wie er achter die misdaad zit. Zie meer daarover in dit artikel van Gerard Schuijt. Het Van P. vonnis illustreert dat de privacy onder omstandigheden ook moet wijken wanneer de verdachte in het verleden bijvoorbeeld uitdrukkelijk en vrijwillig naar buiten is getreden, zeker wanneer die publiciteit in verband staat met de misdaad waarvan hij later verdacht wordt.
Update: Het Gerechtshof heeft het vonnis van de rechtbank vernietigd.
Het Parool werd in deze zaak bijgestaan door Jens van den Brink (Kennedy Van der Laan).