Zomer 2011 verbood de Amsterdamse voorzieningenrechter de publicatie van deel 3 van de Reve biografie van Nop Maas. Joop Schafthuizen, enig erfgenaam en auteursrechthebbende op het werk van Gerard Reve, zou geen toestemming hebben gegeven voor publicatie van citaten uit ongepubliceerd werk van Reve. Zomer 2012 draaide het Hof Amsterdam in hoger beroep die beslissing terug en was het publicatieverbod weer van de baan. Afgelopen vrijdag lag deel 3 – drie weken eerder dan aangekondigd – dan toch nog eindelijk in de winkel.
Daarop stapte Schafthuizen weer naar de rechter en eiste een nieuw publicatieverbod. Omdat je een zaak waar al over is beslist (in kort geding) in principe niet opnieuw aan de rechter (in kort geding) mag voorleggen – dan blijf je bezig – zou Schafthuizen alleen kans maken als sprake was van nieuwe feiten die ten tijde van het vorige kort geding nog niet bekend waren. Schafthuizen brengt een psychiatrische rapportage van september 2012 in stelling waaruit zou blijken dat hij tijdens zijn contacten met Maas en Van Oorschot een dusdanig ernstige depressie had als gevolg waarvan hij geen beslissingen zou hebben kunnen nemen. Verder stelt hij dat sprake is van zonder zijn toestemming niet toegestane verwerking van persoonsgegevens in de zin van de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Schafthuizen werd bijgestaan door nieuwe advocaten, wat doet vermoeden dat zijn vorige advocaat wellicht weinig heil zag in deze nieuwe zaak.
Zoals verwacht wijst de Amsterdamse voorzieningenrechter – een andere rechter dan degene die in 2011 het verbod wel had toegewezen – de eisen van Schafthuizen af: deel 3 mag in de handel blijven. Althans, voorlopig, want Schafthuizen is ook een bodemprocedure begonnen. In die bodemprocedure zal de rechtbank zich opnieuw over de vraag moeten buigen of Schafthuizen nu wel of niet toestemming heeft gegeven en of bij gebreke van toestemming deel 3 uit de handel moet worden genomen.
Ik maak me sterk dat Nop Maas en uitgeverij Van Oorschot dat gaan winnen. De voorzieningenrechter die het kort geding in 2011 deed, struikelde nog over het feit Schafthuizen de akte die door Van Oorschot was opgesteld en waarin de toestemming voor publicatie was opgenomen, niet had ondertekend. Maas en Van Oorschot dreigden even slachtoffer te worden van hun eigen zorgvuldigheid – het nog een keer bij akte formeel willen vastleggen van de toestemming. In hoger beroep – waar meer gelegenheid is dieper op de zaak in te gaan – vindt het Hof de niet-ondertekende akte echter niet van doorslaggevend belang, maar worden eerdere gedragingen van Schafthuizen bepalend geacht.
In 2009 geeft Schafthuizen “in principe” toestemming voor publicatie van de biografie in drie delen onder de voorwaarden dat hij de tekst eerst wilde inzien en daarbij de mogelijkheid wilde hebben om eventueel kwetsende zaken te schrappen en voorts niet wilde dat er financiële gegevens werden vermeld. Bij de delen 1 en 2 gaat Schafthuizen af op het oordeel van de uitgever en hoeft hij de tekst niet van te voren in te zien. Dat is anders bij deel 3, dat de 30 jaar waarin hij Reve’s partner was bestrijkt. Maas stuurt Schafthuizen voor publicatie twee keer het manuscript. Daarin maakt Schafthuizen gedetailleerd aantekeningen die ze samen telefonisch doornemen. Maas heeft deze telefoongespreken [met vooruitziende blik?] opgenomen. Op 8 november 2010 zegt Schafthuizen: “Maar ja, ik ben blij, weet je wel, dat jij dus gewoon het accepteert, Nop, van wat ik wilde veranderen, weet je wel, en ja, nu moet het maar naar de zetter toe, hè“. Wanneer Van Oorschot Schafthuizen dan – zoals ook gebruikelijk was voor de delen 1 en 2 – nog een akte toestuurt waarin toestemming voor publicatie wordt gegeven, weigert Schafthuizen die akte te tekenen. Het Hof oordeelt echter dat de toestemming voor publicatie reeds in 2009 (voorwaardelijk) was gegeven en dat met het verwerken van de opmerkingen van Schafthuizen in het manuscript de gestelde voorwaarden zijn vervuld. Schafthuizen kan daar niet eenzijdig op terugkomen.
De uitkomst van de procedures is bevredigend als je in de uitspraken terugleest hoe respectvol en zorgvuldig Maas en Van Oorschot steeds met Schafthuizen zijn omgegaan. Het is bemoedigend dat zij uiteindelijk juridisch niet zijn overgeleverd aan de nukken van een onvoorspelbare Schafthuizen.
