Begin februari heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens uitspraak gedaan in een Finse zaak, aangespannen door een fotograaf die meende onrechtmatig beperkt te zijn in zijn vrijheid van meningsuiting. Markus Veikko Pentikäinen was, in opdracht van het nationale weekblad Suomen Kuvalethi, met zijn camera aanwezig bij de demonstratie tegen de Azië-Europa Top (ASEM) in het centrum van Helsinki op de avond van 9 september 2006. Het was een voor Finland bijzonder grote demonstratie en de media waren om die reden in grote getalen aanwezig. Pentikaïnen besloot niet in het voor de media aangewezen apart gelegen gebied plaats te nemen, maar zich tussen de demonstranten te begeven. Vrij snel nadat het startsein gegeven was escaleerde de demonstratie. Flessen, stenen en met verf gevulde potten vlogen in het rond. Toen het gedrag richting de politie echt gewelddadig werd, werd besloten de demonstratie te beëindigen. Het gebied werd afgesloten en de menigte werd richting uitgangen gemaand. Hoewel honderden vrijwillig de aanwijzingen opvolgden, vormde zich binnen de hekken een cirkel van enkele volhardende demonstranten. Ook de via de megafoon uitgesproken dreigementen van naderende arrestaties maakten geen indruk op de groep. Onder hen was ook Pentikaïnen. Na contact met een collega had hij besloten binnen het gebied te blijven om zo van dichtbij de situatie te kunnen volgen. Toen de politie uiteindelijk tot arrestaties overging, werd Pentikaïnen niet gespaard. Samen met de anderen werd hij meegenomen en vast gezet.
De fotograaf werd voor de rechter geleid en beschuldigd van het weigeren van het opvolgen van politie orders. In de rechtbank verklaarde Pentikaïnen dat het voor iedereen duidelijk was dat hij als journalist aanwezig was geweest en hij slechts zijn werk had gedaan. Hij had niet meegedaan aan het verzet maar was slechts gebleven om dicht op het vuur te kunnen fotograferen. Door zijn arrestatie en het oordeel dat hij had geweigerd politie orders op te volgen, was er een inbreuk gemaakt op zijn vrijheid van meningsuiting. De rechtbank ging hier niet in mee en veroordeelde de fotograaf. Zij stelde dat nu de demonstratie was geëscaleerd, de afsluiting en ontruiming noodzakelijke maatregelen waren om de orde te herstellen. Het feit dat Pentikaïnen als journalist opereerde, maakte hem niet onschendbaar voor politie bevelen. Ook was niet duidelijk vast komen te staan dat Pentikaïnen zich tegenover de politie had gepresenteerd als journalist, zoals het geval was bij twee van zijn vakgenoten die uiteindelijk wel ongehinderd het gebied hadden mogen verlaten. Bij de strafoplegging werd er echter wel rekening gehouden met zijn journalistieke achtergrond en verantwoordelijkheden. Pentikaïnen kreeg geen straf opgelegd (en naar Fins recht om die reden ook geen strafblad). Dit oordeel hield bij alle Finse rechterlijke instanties stand.
Hoewel er voor Pentikaïnen dus feitelijk geen gevolgen waren, besloot hij toch zijn gelijk te halen in Straatsburg. In zijn uitspraak erkent het Hof dat het recht op vrijheid van meningsuiting in het geding is, waarna het afweegt of dit recht geschonden is. Bij de vraag in hoeverre de inperking van zijn recht noodzakelijk is, merkt het Hof op dat de Finse rechtbank terecht heeft gesteld dat het feit dat Pentikaïnen als journalist in het gebied achterblijft niet maakt dat hij niet gehouden is politie bevelen op te volgen. Ook zijn keuze geen gebruik te maken van het aparte voor de media gereserveerde en afgeschermde alternatief spreekt niet voor hem. Pentikaïnen koos zelf bewust voor het achterblijven na de afsluiting, en de arrestatie, na herhaaldelijk waarschuwen, is een gevolg dat hij niet op grond van zijn journalistieke doelen mocht uitsluiten. De fotograaf had geen redenen om aan te nemen dat de waarschuwingen niet voor hem zouden gelden. Het Hof overweegt verder dat hij alleen is aangehouden en veroordeeld op grond van de weigering te vertrekken en hij bij de uitvoering van zijn journalistieke taken niet is gehinderd. De aanhouding gebeurde slechts om de openbare orde te herstellen. Dit was noodzakelijk na de escalatie.
Volgens het Hof had de arrestatie alleen ten doel de openbare orde te herstellen en was deze niet gericht op een verhindering van zijn journalistieke werk. Het Hof oordeelt dat de Finse rechters in dit geval een weloverwogen afweging hebben gemaakt tussen het belang van goede verslaggeving door de media en de plicht van Pentikaïnen zich te gedragen als elke andere burger in het belang van de openbare orde. Zij hebben daarom terecht mogen oordelen dat de inbreuk in het recht van Pentikaïnen “noodzakelijk was in een democratische samenleving”. Er is om die reden dan ook geen sprake van een onrechtmatige inbreuk op Pentikaïnen’s vrijheid van meningsuiting. Zijn klacht wordt afgewezen.
In de dissenting opinions bij de uitspraak gaan de Cypriotische en Maltese rechters in op de vraag in hoeverre Pentikaïnen zich als journalist gepresenteerd heeft. De twee hechten, meer dan hun collega’s, waarde aan zijn verhaal en nemen aan dat Pentikaïnen weldegelijk duidelijk in de hoedanigheid van journalist is gearresteerd en veroordeeld. Zij hameren op de journalistieke vrijheden en stellen dat er geen duidelijke reden is voor de arrestatie en veroordeling van de journalist. De maatregelen waren niet noodzakelijk en zij waarschuwen voor het welbekende ‘chilling effect’.
