Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (‘EHRM’) heeft zich recent uitgesproken over de veroordeling van een journalist.
De zaak was aangespannen door Freitas Rangel, een bekende journalist uit Portugal, die in 2014 overleden is. Zijn dochter zette zijn zaak na zijn overlijden door. Rangel was in 2012 door de Portugese rechter veroordeeld voor het beledigen van rechters en officieren van justitie. Tijdens een bijeenkomst van de Portugese Parlementaire Commissie voor Ethiek, Samenleving en Cultuur had Rangel zich kritisch uitgelaten over de Beroepsvereniging van rechters en de Beroepsvereniging van officieren. Het ging om een bijeenkomst over de persvrijheid in Portugal, waarvoor Rangel was uitgenodigd. Hij beweerde tijdens deze bijeenkomst onder meer dat rechters en officieren vertrouwelijke informatie zouden doorspelen aan journalisten om zo de publieke opinie te beïnvloeden. Ook zouden rechters en officieren zich volgens Rangel te veel met de politiek bemoeien en invloed uitoefenen in de berichtgeving over rechtszaken: “what I have seen is an extensive and broad political intervention with negative consequences … They try to limit the decisions of the Attorney-General [Procurador Geral da República] and [to influence] public opinion, and they have privileged relationships with journalists to whom, from time to time, they pass on documents dealing with various topics.“.
De bijeenkomst was open voor het publiek en voor de media, dus zijn beweringen werden al snel verspreid. De twee beroepsverenigingen klaagden Rangel vervolgens zowel civiel- als strafrechtelijk aan voor belediging. De Portugese rechters gingen in meerdere instanties hierin mee en veroordeelde de journalist tot betaling van een boete en schadevergoeding. De uitingen van de journalist zouden ernstige gevolgen hebben voor de geloofwaardigheid van de rechterlijke instanties die juist streven naar onafhankelijkheid, immuniteit en objectiviteit, aldus de Portugese rechters.
Het EHRM heeft op 11 januari 2022 uitspraak gedaan en oordeelde dat de veroordeling van Rangel in strijd is met het recht op vrijheid van meningsuiting ex art. 10 EVRM. Volgens het EHRM is de kwestie waarover Rangel tijdens de bijeenkomst van de parlementaire commissie had gesproken – het delen van vertrouwelijke informatie met journalisten om politieke doelstellingen – van belang voor het publiek en vormt het een onderdeel van het politieke debat. De verklaringen van de journalist kunnen volgens het EHRM worden geïnterpreteerd als een illustratie van een bredere maatschappelijke kritiek op ongepaste inmenging van justitie in de politiek en in de media, wat ook een onderwerp van publiek belang is.
Verder benadrukt het EHRM dat de bescherming van de reputatie van een rechtspersoon (zoals een belangenvereniging) niet dezelfde kracht heeft als de bescherming van de reputatie of de rechten van individuen en dat uitingen die aan de politiek raken speciale bescherming verdienen. De Portugese rechter heeft deze factoren onvoldoende meegewogen. De boete en schadevergoeding zijn volgens het EHRM “wholly disproportionate” en moeten een “chilling effect” hebben gehad op politieke discussies. Het EHRM concludeert dat onder al deze omstandigheden een onrechtmatige inbreuk op artikel 10 EVRM is gemaakt.
