Weer zorgen de royals in Monaco voor interessante jurisprudentie over het spanningsveld tussen privacy (van publieke figuren) en de uitingsvrijheid. Prinses Caroline voerde eerder al meerdere rechtszaken tegen de Duitse staat om haar te beschermen tegen opdringerige paparazzi. Prins Albert nam het stokje van haar over. Zijn procedure belandde uiteindelijk bij de Grote Kamer van het EHRM, die op 10 november 2015 met zijn arrest kwam in de zaak Couderc en Hachette t. Frankrijk.
Belangrijkste conclusies
De belangrijkste regel die uit dit arrest is af te leiden is dat een publicatie in zijn geheel beoordeeld moet worden. Als een publicatie intieme details bevat over het privéleven van een publiek figuur, maar andere delen van de publicatie (zelfs als dat maar een beperkt onderdeel is) toch raken aan een ‘debate of public interest’, dan volstaat de gehele publicatie in principe de rechtmatigheidstoets. En de Grote Kamer bevestigt dat ook privédetails relevant kunnen zijn, zoals over liefdesrelaties. Bijvoorbeeld omdat het iets zegt over de persoonlijkheid van een publiek figuur, of omdat de manier waarop een relatie van een publiek figuur zich ontwikkelt iets zegt over de eerlijkheid en het inschattingsvermogen van een publiek figuur. Verder zal dit arrest met weinig enthousiasme zijn ontvangen door de RVD. Het EHRM concludeert namelijk dat in het geval van een erfelijke monarchie (er is mij overigens geen andere vorm van monarchie bekend – Update: Marc van der Linden wees de redactie erop dat monarchie niet altijd erfelijk is) “… events affecting the members of the ruling family, while they are part of the latter’s private lives, are also part of contemporary history.” Dus zullen zij meer moeten dulden.
Achtergrond
Waar ging het om? Albert startte een procedure over een artikel in het Franse Paris Match uit 2005, waarin stewardess Nicole Coste beweerde een zoon te hebben met prins Albert. Het artikel ging vergezeld van meerdere foto’s waarop Coste, het kind, maar ook de prins (onder meer met zijn zoon) te zien waren. Coste gaf verder allerlei intieme details weg, zoals wanneer ze seks hadden gehad, hoe hij reageerde op de zwangerschapstest en dat hij het kind eerst wilde houden en het later toch wilde laten weghalen. De prins klaagde het tijdschrift in Frankrijk aan wegens het schenden van zijn privacy. Met succes, hij kreeg een schadevergoeding van 50.000 euro en het tijdschrift moest een bericht over het vonnis over een derde van de cover afdrukken. Ook in hoger beroep bleef de veroordeling staan.
Paris Match stapte naar het EHRM om de veroordeling aan te vechten. Het tijdschrift was van mening dat de veroordeling in strijd was met de vrijheid van meningsuiting (artikel 10 EVRM). Prins Albert had ondertussen het kind erkend.
De Kleine Kamer van het Europese Hof oordeelde op 12 juni 2014 dat de gewraakte uitspraak in strijd was met artikel 10 EVRM. Hier een analyse van die uitspraak. De Franse regering ging in beroep bij de Grote Kamer van het EHRM.
Arrest Grote Kamer EHRM
De Grote Kamer kwam op 10 november 2015 met zijn arrest. Het Hof past de bekende criteria uit Von Hannover II en Axel Springer t Duitsland toe om tot een gebalanceerde afweging van de grondrechten te komen. Het EHRM somt ze nog eens op: “contribution to a debate of public interest, the degree of notoriety of the person affected, the subject of the news report, the prior conduct of the person concerned, the content, form and consequences of the publication, and, where appropriate, the circumstances in which the photographs were taken. Where it examines an application lodged under Article 10, the Court will also examine the way in which the information was obtained and its veracity, and the gravity of the penalty imposed on the journalists or publishers“. Hierna volgt een bespreking van de criteria die voor deze zaak het meest relevant waren.
Contribution to a debate of public interest
Als deze publicatie zou voldoen aan het criterium dat sprake is van een ‘debate of public interest’, dan hebben publieke figuren geen privéleven meer, aldus de Franse regering. Daar is het EHRM het niet mee eens. In meerdere gevallen heeft het Hof eerder al geconcludeerd dat situaties die gerelateerd zijn aan het privéleven toch rechtmatig openbaar konden worden gemaakt. Bijvoorbeeld vanwege “the interest that the public may have in being informed about certain personality traits of the public figure concerned“. Of omdat het tijdstip en de manier waarop een politicus een relatie was begonnen, en de snelheid waarmee die relatie zich ontwikkelde, in de publieke belangstelling kunnen staan, omdat het iets zegt over de eerlijkheid en het inschattingsvermogen (“he lacked judgement“) van de politicus (het EHRM verwijst hier naar de zaak Ruusunen). Dat neemt niet weg dat details over iemands seksleven alleen in uitzonderlijke omstandigheden publiek mogen worden gemaakt.
Een publicatie over iemand’s privéleven is niet gerechtvaardigd als deze alleen maar bedoeld is om nieuwsgierigheid te stillen. Om te beoordelen of dat het geval is moet de publicatie in zijn geheel worden beoordeeld. Dat het artikel ook allerlei details bevat over het privéleven van de prins en over zijn gevoelens, die niet direct gerelateerd zijn aan een ‘debate of public interest’ doet in dit geval niet af aan de conclusie dat de publicatie in zijn geheel wel degelijk betrekking had op een ‘debate of public interest’. En dat was hier het geval: Monaco is een prinsdom, dat gebaseerd is op erfopvolging. De mogelijke geboorte van een kind van de prins kan allerlei opvolgings- en financiële gevolgen hebben.
Ja, maar het artikel bevat maar een paar regels over de status van het kind als mogelijke troonopvolger, aldus de Franse regering. Dat maakt niet uit, benadrukt het EHRM. Want de enige beslissende vraag is of een nieuwsbericht bij kan dragen aan een ‘debate of public interest’. Niet of dat doel vervolgens ook volledig is bereikt (onder verwijzing naar Haldimann). Niet de hele publicatie hoeft gewijd te zijn aan dit debat. Het volstaat als de publicatie eraan raakt en een of meerdere elementen bevat tot dat doel.
In dit geval gaven de houding van de prins, die zijn vaderschap geheim wilde houden, en de manier waarop hij met de moeder omging, een inkijkje in zijn persoonlijkheid. Voor onze eigen Oranjes is specifiek deze overweging relevant: “it is important to reiterate the symbolic role of a hereditary monarchy. In such a monarchy, the Prince embodies the unity of the nation. It follows that certain events affecting the members of the ruling family, while they are part of the latter’s private lives, are also part of contemporary history.”
Het EHRM concludeert dat “although the impugned article admittedly contained numerous details which concerned solely private or even intimate details of the Prince’s life, it was also intended to contribute to a debate on a matter of public interest“. De nationale rechter had de publicatie in zijn geheel moeten beoordelen, en had de opmerkingen over het privéleven van de prins niet op als losstaande uitingen mogen beoordelen.
How well known is the person concerned and what is the subject of the news report?
De prins is onmiskenbaar een prominent publiek figuur. Over de privacy van publieke figuren zegt het Hof meer in het algemeen: “The fact of exercising a public function or of aspiring to political office necessarily exposes an individual to the attention of his or her fellow citizens, including in areas that come within one’s private life. Accordingly, certain private actions by public figures cannot be regarded as such, given their potential impact in view of the role played by those persons on the political or social scene and the public’s resultant interest in being informed of them. The Court subscribes to the analysis of the Parliamentary Assembly of the Council of Europe, finding that “public figures must recognise that the position they occupy in society – in many cases by choice – automatically entails increased pressure on their privacy”.”
Het EHRM stelt verder vast dat Albert Coste meerdere malen in het publiek had vergezeld, zodat hun relatie niet lange een strikte privézaak was.
Content, form and consequences of the impugned article
Het EHRM herinnert eraan dat “the approach used to cover a subject is a matter of journalistic freedom“. En “the presentation of a press article and the style used in it are a matter of editorial decision, on which it is not in principle for it, or for the domestic courts, to pass judgment“. Maar, de pers moet wel binnen bepaalde grenzen blijven. Maar, “… the use of certain expressions … which, to all intents and purposes, were designed to attract the public’s attention cannot in itself raise an issue under the Court’s case-law … : the magazine cannot be criticised for enhancing the article and striving to present it attractively, provided that this does not distort or deform the information published and is not such as to mislead the reader.”
Het EHRM concludeert dat de veroordeling van Paris Match door de Franse rechter in strijd was met de door artikel 10 EVRM beschermde vrijheid van meningsuiting.
