Het is nog steeds een beetje komkommertijd in de mediarechtspraak. Dus tijd om alsnog een interessant arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) van vorig jaar over het online archief te bespreken. Dit arrest impliceert dat rechters niet zomaar de verwijdering kunnen bevelen van onrechtmatige online publicaties. In plaats daarvan zouden zij wel publicatie van een aanvullend commentaar op kunnen leggen.
De zaak Wegrzynowski en Smolczewski tegen Polen draaide om een publicatie van twee journalisten van de Poolse krant Rzeczpospolita in 2000. De journalisten beschuldigden de klagers (een tweetal juristen) in deze zaak ervan dat zij ten onrechte hadden geprofiteerd van publieke middelen, door de manier waarop zij handelden als curator van publieke instellingen. Volgens de Poolse rechters waren de beschuldigingen voor een groot deel gebaseerd op roddel en achterklap. De krant moest een bedrag overmaken aan een goed doel en een rectificatie plaatsen. Zo geschiedde. Een jaar later, in 2003, bevestigde het Poolse hof deze uitspraak.
In 2004 startten de juristen een nieuwe procedure tegen de krant. Ze stelden dat ze er recent achter waren gekomen dat het artikel ook (en nog steeds) op de website van de krant stond. Daar stond het overigens al vanaf het moment (in 2000) dat het artikel ook in de krant verscheen. Ze eisten verwijdering van het artikel van de website van de krant, en weer een rectificatie.
Deze tweede zaak verloren ze tot in hoogste instantie voor de Poolse rechter, die oordeelde dat de juristen geen nieuwe procedure konden starten gebaseerd op feitelijke omstandigheden die zich al voordeden in de eerdere procedure. Daarop stapten de juristen naar het EHRM.
Het EHRM wijst er in zijn arrest op dat het risico op schade door publicaties op internet groter is dan publicaties in de offline pers, mede gezien de archieffunctie van het web. Het Hof herhaalt dan de conclusie uit zijn eerdere Times arrest (MR 2009-1749), dat internetarchieven vallen onder de bescherming van artikel 10 EVRM (de vrijheid van meningsuiting). Internetarchieven leveren een substantiële bijdrage aan het bewaren en beschikbaar maken van nieuws en informatie. Hoewel de primaire functie van de pers in een democratie die van ‘public watchdog’ is, speelt de pers een waardevolle secondaire rol in het bijhouden en publiekelijk beschikbaar stellen van archieven die nieuws bevatten dat eerder gepubliceerd is, aldus steeds het EHRM.
Het Hof stelt vast dat de site van Rzeczpospolita een bekende bron is voor Poolse juristen en dat klagers geen redenen hebben genoemd waarom zij in hun eerste procedure niet ook zijn opgekomen tegen de online publicatie. Dan benadrukt het EHRM dat “it is not the role of judicial authorities to engage in rewriting history by ordering the removal from the public domain of all traces of publications which have in the past been found, by final judicial decisions, to amount to unjustified attacks on individual reputations. Furthermore, it is relevant for the assessment of the case that the legitimate interest of the public in access to the public Internet archives of the press is protected under Article 10 of the Convention.”
Het EHRM oppert dan dat voldoende tegemoet kan worden gekomen aan de rechten van klagers onder artikel 8 (bescherming persoonlijke levenssfeer) door een tekst toe te voegen aan het artikel, waarin staat wat de uitkomst was van de procedure over de bewuste publicatie. Een dergelijke plicht zou ook geen ontoelaatbare inbreuk op de vrijheid van meningsuiting opleveren. Het EHRM wijst erop dat klagers een dergelijk verzoek niet hebben gedaan in de Poolse procedure. Het EHRM wijst de klacht af en concludeert dat de Poolse rechter op de juiste manier de artikel 8 en 10 rechten tegen elkaar heeft afgewogen.
In de Nederlandse rechtspraktijk worden vorderingen tot verwijdering van online publicaties vaak vrij gemakkelijk toegewezen (als de publicatie als onrechtmatig wordt beoordeeld). Het is zeer de vraag of die beslissingen wel overeind blijven als ze voor het EHRM zouden komen.
Dit arrest is ook relevant voor de discussie over het Google Spain arrest van het EU Hof van Justitie. Hoewel Google in dat arrest specifiek wordt beoordeeld als niet-media, illustreert dit arrest toch de diametraal tegengestelde insteek die beide hoven lijken te hebben. Het Hof van Justitie van de EU in Luxemburg dat helemaal lijkt te denken vanuit het privacyrecht, en het EHRM in Straatsburg dat meer gewicht geeft aan de vrijheid van meningsuiting.
Omdat het Google arrest zich niet uitstrekt tot media, en de EHRM rechtspraak (overigens bevestigd in de Nederlandse rechtspraak, zie bijvoorbeeld hier, hier en hier) vrij duidelijk bepaalt dat er in principe geen “right to be forgotten” bestaat ten opzichte van perspublicaties, beschikken Europese media ondanks het Google arrest nog steeds over een goede rechtsbescherming tegen verwijderingsverzoeken.
