Volgens artikel 15a Auteurswet is het toegestaan te citeren uit een auteursrechtelijk beschermd werk zonder toestemming van de rechthebbende. Een belangrijke eis is dan wel dat aantal en omvang van de geciteerde delen “door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd“. Wat wanneer gerechtvaardigd is hangt af van de omstandigheden. In sommige gevallen kan bijvoorbeeld ook een geheel werk als citaat worden weergegeven. Deze uitspraak geeft een mooi voorbeeld van wat een proportioneel citaat kan zijn.
Fotograaf W heeft een foto-serie gewijd aan kinderen met het “Foetaal Alcohol Syndroom”, een syndroom dat ontstaat door alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Zeven van die foto’s hingen in het Gelre Ziekenhuis. Omroep Gelderland heeft in een nieuwsuitzending van 14 oktober 2011 aandacht besteed aan FAS en heeft hiervoor opnames gemaakt in het Gelre Ziekenhuis. De totale duur van het nieuwsitem is 3 minuten en 40 seconden. Tijdens 29 seconden komen de foto’s in beeld (13% van de totale tijd). 14 seconden daarvan bestaan uit een overzichtsbeeld van vijf foto’s, waarin op vier foto’s wordt ingezoomd. Gedurende 15 seconden zijn tijdens een interview met een arts twee foto’s op de achtergrond minder goed zichtbaar gebracht. De bron van de fotos wordt in de uitzending vermeld.
De kantonrechter stelt vast dat “beoordeeld moet worden of de foto’s in overwegende mate ter versiering of verfraaiing van de uitzending dienen of dat ze hieraan ondergeschikt zijn, daarmee redelijkerwijs een geheel vormen en ertoe strekken de kijker een indruk van het besproken item te geven“. De rechter concludeert dat het tonen van de foto’s door Omroep Gelderland een toelaatbaar citaat oplevert. De foto’s hebben een duidelijke functie bij de bespreking van het onderwerp en zijn niet langer heeft gebruikt dan nodig was. Door het tonen van de foto’s in de uitzending is geen afbreuk gedaan aan de exploitatiebelangen van de fotograaf.
Deze uitspraak doet denken aan de zaak China Blue uit 2007. Daarin bestond zelfs ongeveer 50% van de uitzending uit een citaat. In een item van Eenvandaag van de TROS over arbeidsomstandigheden in arme landen werd ruime aandacht besteed aan de première van de documentaire China Blue over hetzelfde onderwerp. Voor het item van in totaal 6 ½ minuut was gebruik gemaakt van 9 korte fragmenten uit de documentaire, van in totaal 3 minuten en 12 seconden.
De rechtbank Amsterdam oordeelde dat de TROS niet onnodig veel fragmenten had gebruikt. Het enkele feit dat het wellicht ook mogelijk was geweest de film aan te kondigen door middel van twee of drie fragmenten, zoals eiser stelde, maakte dat niet anders. De TROS deed volgens de rechtbank een terecht beroep op het citaatrecht.
Een citaat is dus niet meteen disproportioneel als het ook met minder had gekund. Relevanter is de vraag of sprake is van een verkapte exploitatie. Of dat het geval is zal altijd afhangen van de omstandigheden van het geval.
