De website Klup.nl bevat informatie over autobedrijf Zwartepoorte. Die informatie is juist. Toch moet Klup.nl van de voorzieningenrechter in Amsterdam worden aangepast. De reden? Zoekmachine Google combineerde in haar zoekresultaten stukjes informatie van Klup.nl op zo’n manier, dat die zoekresultaten de indruk wekten dat Zwartepoorte failliet zou zijn. Dit onlangs gepubliceerde vonnis van de Voorzieningenrechter te Amsterdam van 13 mei 2009 is naar mijn mening een ongewenste beperking van de uitingsvrijheid van websitehouders.
Deze procedure betrof overigens ook een zustersite, Miljoenhuizen.nl, waar dezelfde informatie op stond. De vorderingen in verband met die website zijn echter afgewezen, omdat de website niet op naam stond van één van de gedaagden.
Failliet of niet failliet?
Zwartepoorte is een BMW dealer. Op zeker moment ontstonden ten onrechte geruchten dat het bedrijf failliet zou zijn. Volgens directeur John Zwartepoorte waren de geruchten het gevolg van zoekresultaten bij Google. Op het moment dat werd gezocht met de woorden “Zwartepoorte” en “failliet”, genereerde Google onder de link naar Klup.nl een samenvatting met onder meer de tekst: “volledige naam: Zwartepoorte specialiteit BMW…Dit bedrijf is failliet verklaard, het is overgenomen door het motorhuis (…)”. Op de betreffende internetpagina van Klup.nl stond echter niet dat Zwartepoorte failliet zou zijn. Klup.nl is een website die informatie over ondermeer woningen en bedrijven biedt. Op de website stond juiste informatie over Zwartepoorte in één deel van de pagina en informatie over het failliete bedrijf Boot Rialto in een apart deel. Google heeft stukjes van de pagina aan elkaar geplakt, met bovengenoemd resultaat. Zwartepoorte had Klup.nl gesommeerd de website zo aan te passen dat de zoekresultaten niet langer de suggestie zouden wekken dat zij failliet is. Klup.nl weigerde haar website aan te passen.
Klup.nl verantwoordelijk voor tekst Google
De rechter vat de situatie als volgt samen: “(…) De weergave van beide teksten (…) is op zichzelf niet onrechtmatig. (…) Aannemelijk is echter dat de ongelukkige samenvatting door Google van deze twee op zichzelf staande teksten, bij een groot aantal mensen de indruk kan wekken dat Zwartepoorte failliet zou zijn verklaard.” Vervolgens oordeelt de rechter dat Klup.nl de inrichting van haar website zo moet aanpassen dat in de zoekresultaten van Google niet langer de onjuiste indruk wordt gewekt dat Zwartepoorte failliet is. Het belang van Zwartepoorte (voorkoming van schade) weegt volgens de rechter zwaarder dan dat van Klup.nl, aangezien de website vrij eenvoudig aangepast kan worden, bedoeld is om inkomsten mee te genereren en is ingericht om hoog te scoren bij zoekresultaten van Google.
Volgens de rechter gaat de verantwoordelijkheid van een websitehouder niet zo ver dat deze voortdurend moet controleren of er mogelijk schadelijke zoekresultaten ontstaan: “Het betekent slechts dat, wanneer door de inrichting van de website bij zoekresultaten voor degene die op die website wordt genoemd schade ontstaat en de benadeelde de websitehouder verzoekt die schade op te heffen, zal moeten worden bezien wat het zwaarste weegt, de vrijheid van meningsuiting van de websitehouder of de schade van de benadeelde. Deze toets behoeft niet altijd in het voordeel van de benadeelde uit te vallen.” De afweging die de rechter in deze zaak maakt, valt wel in het voordeel van Zwartepoorte uit.
Onwenselijk
De uitkomst van het vonnis lijkt me onwenselijk en de argumentatie is op een aantal punten onjuist, met name wat betreft de toerekening van de Google tekst aan Klup.nl, de betekenis van zoekresultaten en de gemaakte belangenafweging.
Toerekening Google tekst
Klup.nl is zo ingericht, dat zij hoog eindigt bij zoekmachines als Google. De voorzieningenrechter oordeelt dat hierdoor een “eigen verantwoordelijkheid” ontstaat met betrekking tot de zoekresultaten en rekent daarmee in feite de vertekende weergave door Google toe aan Klup.nl. Deze redenering wijkt af van recente jurisprudentie over toerekening van publicaties van derden en miskent de realiteit dat bij de inrichting van websites min of meer standaard rekening wordt gehouden met de vindbaarheid via zoekmachines.
De Hoge Raad heeft in het Kwakzalver-arrest kort geleden nog duidelijk gemaakt dat de vertekende weergave van andermans’ informatie in publicaties niet snel moet worden toegerekend aan die ander. Het kan, aldus de Hoge Raad, de Vereniging tegen de Kwakzalverij niet worden aangerekend dat diverse media -wanneer zij de Vereniging aanhalen- haar zorgvuldige, neutrale definitie van kwakzalverij niet publiceren, waardoor het publiek wellicht een te negatieve betekenis zou toekennen aan het woord. Hetzelfde zou moeten gelden voor een websitehouder die zelf correcte informatie verschaft, maar door een zoekmachine op vertekende wijze wordt geciteerd.
Het is bovendien inherent aan het Internet dat websites moeten proberen hoog in de resultaten van zoekmachines te eindigen. Nagenoeg iedere website probeert dat. Zouden al deze websites verantwoordelijk zijn voor de weergave in resultaten van zoekmachines? Of ligt die verantwoordelijkheid bij websites die toevallig succesvol zijn en hoog in de resultaten eindigen? Beide redeneringen lijken me onjuist. Daar is veel meer voor nodig. De website moet zelf de onjuiste weergave duidelijk in de hand hebben gewerkt. Uit het vonnis blijkt echter nergens dat de keuzes die Klup.nl heeft gemaakt om goede zoekresultaten te krijgen de vertekende weergave door Google hebben veroorzaakt.
Betekenis zoekresultaten
De geruchten dat Zwartepoorte failliet zou zijn, hebben ook alleen kunnen ontstaan bij personen die de werking van zoekmachine Google niet begrijpen. Dat is in het vonnis onderbelicht.
Zoekresultaten geven slechts een selectie van de informatie op webpagina’s weer en bevatten dus niet per se samenhangende informatie. De gemiddelde internetgebruiker begrijpt dat. Om de informatie echt te zien, moet je doorklikken naar de webpagina zelf. Welbeschouwd is bij de zoekresultaten van Google de suggestie dus niet eens gewekt dat Zwartepoorte failliet zou zijn. Zwartepoorte heeft enkele voorbeelden aangedragen van personen die de zoekresultaten wel zo hebben begrepen en kennelijk niet de moeite hebben genomen de betreffende website zelf te bekijken. Deze personen hebben de zoekresultaten niet begrepen, maar dat zou niet moeten worden toegerekend aan Klup.nl.
Grondrechtelijk karakter uitingsvrijheid
Ook als Klup.nl wel een eigen verantwoordelijkheid zou hebben voor de weergave van het zoekresultaat van Google, dan is daarmee nog niet gegeven dat ze ook haar website moet aanpassen. De belangen moeten worden afgewogen. De voorzieningenrechter noemt weliswaar de uitingsvrijheid van Klup.nl, maar bij de belangenafweging doet zij het grondrechtelijke karakter daarvan te kort.
Ten eerste draait de rechter de zaken om door, zoals hierboven al geciteerd, te stellen dat de toets “niet altijd in het voordeel van de benadeelde” hoeft uit te vallen. De rechter neemt het belang van de benadeelde blijkbaar als uitgangspunt. De uitingvrijheid moet echter als uitgangspunt gelden, zoals onlangs nog bevestigd door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in het Karako-arrest, en vervolgens moet worden bekeken of de beperking daarvan in een concreet geval acceptabel is.
Ten tweede constateert de rechter dat de aanpassing van Klup.nl die nodig is om de vertekende weergave in de Google resultaten te voorkomen vrij eenvoudig is. Dat zou een argument zijn om de uitingsvrijheid minder zwaar te laten wegen. Dat is niet juist. Het laat zien dat een beperking van het grondrecht makkelijk te realiseren is, maar dat zegt niets over de waarde van het grondrecht zelf. De uitingsvrijheid omvat namelijk ook de mogelijkheid om zelf de vorm van de uiting te bepalen. Dat recht wordt hier beperkt.
Ten derde benadrukt de rechter dat de website is bedoeld om geld mee te verdienen. De uitingsvrijheid geldt echter ook voor commerciële uitingen. Zeker als de uiting zelf niet onjuist of grievend is, is het commerciële karakter geen rechtvaardiging voor een beperking van de uitingsvrijheid. De rechter lijkt hier aansluiting te zoeken bij het Techno Design-arrest. Daarin woog het Gerechtshof in Amsterdam ook mee dat Techno Design inkomsten verwierf met haar website www.zoekmp3.nl. Verschil is echter dat Techno Design, zoals het Gerechtshof overwoog, structureel en bewust gebruik maakte van de beschikbaarheid van onrechtmatige mp3-bestanden op internet en dat haar omzet grotendeels daarop was gebaseerd. Dat geldt niet voor Klup.nl en de zoekresultaten bij Google.
Conclusie
Klup.nl moet haar website aanpassen vanwege zoekresultaten die niet zij, maar Google genereert. Deze beperking van de uitingsvrijheid lijkt me zoals gezegd ongewenst. Klup.nl heeft aangekondigd in hoger beroep te gaan.
