Opnieuw een zaak waarin wordt geëist content offline te halen en NAW-gegevens te verstrekken. Ditmaal gericht tegen Google Maps. In Google Maps kan namelijk bij specifieke locaties een recensie worden gegeven. Een kinderdagverblijf klaagde in dit geval dat bepaalde recensies bij haar locatie fake en (dus) onrechtmatig waren. De recensies waren geplaatst met naam en portretfotootje en gingen vooral over de alarmerende kwaliteit van het kinderdagverblijf. Een (vermeende) oma schreef bijvoorbeeld: “Ik schrijf namens de ervaringen die ik heb meegemaakt met mijn kleinkinderen op dit vreselijke dagverblijf. Mijn dochter wil er niets meer mee te maken hebben. Schijn bedriegt en achter het ogenschijnlijk zo vriendelijke en professionele beleid.”
Evident onrechtmatig?
Google liet het dagverblijf weten dat ze een rechterlijk bevel nodig zou hebben en dat zij niet vrijwillig aan de eisen zou voldoen.De rechter kan namelijk bepalen dat content die gehost wordt offline moet als deze evident onrechtmatig is. En dat is makkelijker gezegd dan gedaan. In het bijzonder als het een onrechtmatige uiting betreft (waarbij altijd een belangenafweging moet plaatsvinden), zoals een recensie. Google is in principe niet in een positie om te bepalen of een uiting onrechtmatig is. Bij recensies betreft het bovendien een klantervaring die – in het geval deze negatief is – nooit in goede aarde zal vallen.
Wie een recensie plaatst moet wel instemmen met Google’s voorwaarden en accepteert dat Google een recensie offline mag halen, bijvoorbeeld bij IE-inbreuk of spam.
Copy-paste
Met de recensies leek op het eerste gezicht weinig mis. Kennelijk is pas in de loop van het kort geding duidelijk geworden dat in ieder geval drie van de recensies betrekking hadden op een andere dagverblijf en afkomstig waren van andere sites. Iemand had de recensies gecopy-paste voor een review van dit dagverblijf . Google heeft deze drie recensies daarom alsnog aangemerkt als spam en tijdens de procedure verwijderd.
De vierde recensie: portretrechtinbreuk?
Met de vierde recensie was iets vreemds aan de hand. Dit betrof namelijk alleen commentaar op een reactie van het kinderdagverblijf op één van de andere recensies. Het kinderdagverblijf liet op Google Maps weten: “Deze recensent blijkt geen klant te zijn van de [eiseres] . Het is een verzonnen recensie”. De poster van de vierde recensie schreef hierop: “Je onttrekken aan elke vorm van verantwoording. Typisch commentaar van dit bedrijf. Gewaarschuwd mens telt voor twee.”
De vierde recensie was dus niet gekopieerd. Hierbij was echter wel een portretje geplaatst van een vreemde vrouw uit Wisconsin. De naam die bij de recensie stond was bij het kinderdagverblijf niet bekend.
Uit het vonnis blijkt niet wat het kinderdagverblijf nou precies onrechtmatig vond aan de vierde recensie – los van het feit dat de vierde recensie nu een beetje onsamenhangend was omdat de basisrecensie inmiddels verwijderd was. De rechter lost dat als volgt op:
“Thans heeft Google drie van de vier recensies verwijderd vanwege spam, maar zij lijkt hierbij uit het oog te verliezen dat ook de recensie van “Jennifer Claes” evident in strijd is met andere policies van Google zelf. Verwezen wordt naar de regels:
Impersonation: Don’t post reviews on behalf of others or mispresent your indentity or connection with the place you’re reviewing.
Copyrighted content: Don’t post reviews that infringe others’ rights – including copyright.De voorzieningenrechter is dan ook van oordeel dat ook de recensie van “Jennifer Claes” moet worden verwijderd. Bij deze recensie is aantoonbaar gebruik gemaakt van een valse portretfoto, hetgeen ook door Google is bevestigd. Hiermee wordt inbreuk gemaakt op de portretrechten van een derde, hetgeen niet is toegestaan.”
De rechter knoopt Google dus op aan haar eigen voorwaarden. Opmerkelijk, want Google hanteert deze voorwaarden om de kwaliteit van haar dienst te vergroten en iets van spelregels te bieden. De vraag is of je dit op deze manier tegen haar kunt gebruiken. Zo dwing je een contractpartij gebruik te maken van de opties die een contract haar biedt. Ook dat roept nogal wat vragen op. Bovendien krijgen platforms die in hun voorwaarden geen grenzen stellen zo juist meer bescherming. De rechter had de zaak dan immers niet kunnen afdoen onder verwijzing naar de ‘policies van Google’. Uit het Marktplaatsarrest kan worden opgemaakt dat controlemechanismes niet tegen de platformaanbieder gebruikt kunnen worden. Dat lijkt hier ten onrechte uit het oog te zijn verloren.
En als al sprake zou zijn van portretrechtinbreuk, dan is toch in ieder geval sprake van een inbreuk jegens iemand die helemaal geen partij is in deze procedure. Kennelijk een vrouw uit Wisconsin. Waarom dit dan weer evident onrechtmatig is jegens het kinderdagverblijf wordt niet duidelijk uit het vonnis. Ook is het de vraag of de opgelegde maatregel (verwijderen van de hele post) wel proportioneel is.
Belangenafweging bij NAW-gegevens
Nu de eerste drie recensies offline zijn gehaald en de vierde recensie evident onrechtmatig wordt geacht, beveelt de rechter Google eveneens NAW-gegevens te verstrekken. Google zou hebben toegegeven dat de eerste drie recensies een evident onrechtmatig karakter hebben. Dat lijkt Google echter helemaal niet te hebben bevestigd. Google heeft de recensies vrijwillig verwijderd vanwege de policy-schending. Iets verwijderen omdat iemand zich niet aan de afspraken houdt is natuurlijk iets anders dan een erkenning dat evident onrechtmatig wordt gehandeld jegens een derde.
Overigens had Google betoogd dat extra kritisch gekeken moet worden naar het verstrekken van NAW-gegevens. In tegenstelling tot verwijdering van de recensie, kan het verstrekken van NAW niet ongedaan gemaakt worden. De rechtbank Midden-Nederland oordeelde bijvoorbeeld recent in een zaak tegen Ziggo dat klagers geen belang meer hadden bij het verstrekken van NAW-gegevens – mede vanwege het verstrijken van tijd sinds het verwijderen van bepaalde negatieve recensies. In deze zaak wordt aan dit argument voorbij gegaan.
De rechter hanteert wel de noodzakelijke belangenafweging. Helaas wordt hierin niet expliciet gewag gemaakt van het belang van consumenten zich anoniem te kunnen uiten over bedrijven (een belang dat bevestigd is door de Hoge Raad). Het verstrekken van NAW-gegevens in dit soort gevallen kan consumenten er immers van weerhouden zich vrijuit te beklagen (en heeft dus een chilling effect). Natuurlijk moeten evident onrechtmatige recensies verwijderd worden, maar daarmee is de noodzaak om ook nog eens NAW-gegevens te verstrekken niet gegeven. De mogelijkheid om wederhoor te bieden (zoals het kinderdagverblijf gedaan heeft), lijkt een proportioneler middel. Aan deze punten lijkt geen aandacht te zijn besteed.
Alle recensies ter beoordeling van de rechter
In het vonnis komt overigens wel goed naar voren dat de onrechtmatigheid van een post slechts op individuele basis beoordeeld kan worden. Het kinderdagverblijf eiste dat Google verplicht zou worden ook toekomstige recensies te verwijderen (en zelfs dat de recensiefunctie bij haar bedrijf volledig uit zou worden geschakeld). Dit werd afgewezen: “Elke keer zal immers opnieuw (door de rechter) de afweging moeten worden gemaakt of een recensie al dan niet evident onrechtmatig is.”
Gezien de noodzakelijke gang naar de rechter en het feit dat Google als platformaanbieder niet zelf verantwoordelijk is voor de post, is het de vraag of het redelijk is dat Google bij ‘verlies’ in de kosten veroordeeld wordt. De rechter vond in dit geval van wel.