Vorige maand heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) een interessante uitspraak gedaan: Ashby Donald e.a. tegen Frankrijk. Drie fotografen beklaagden zich over veroordelingen in Frankrijk. Eén van hen had foto’s gemaakt tijdens modeshows in Parijs en die foto’s werden op de website van de anderen te koop aangeboden. Voor die publicatie was geen toestemming van de modehuizen verkregen. Een aantal Franse modehuizen claimde dat de publicatie een inbreuk was op hun auteursrechten op de gefotografeerde haute couture. Strafrechtelijke veroordelingen tot boetes tussen de € 3.000 en € 8.000 en een schadevergoeding van € 225.000 werden door de Cour de Cassation, de hoogste Franse rechterlijke instantie, in stand gelaten. Een beroep op het citaatrecht en het recht op vrijheid van meningsuiting/vrije nieuwsgaring kon de fotografen niet baten.
Daarop dienden de fotografen een klacht in bij het EHRM. Het EHRM bevestigt dat handhaving van auteursrechten, beschermd door het recht op eigendom in artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM, in strijd kan zijn met artikel het recht op vrijheid van meningsuiting, beschermd in artikel 10 EVRM. Dat is een primeur. In eerdere rechtspraak van het EHRM was al wel vastgesteld dat een intellectueel eigendomsrecht bescherming geniet onder artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM. Ook heeft het EHRM al eens geoordeeld over de botsing tussen het eigendomsrecht en het recht op vrijheid van meningsuiting. Maar niet eerder was de vraag aan de orde of een intellectueel eigendomsrecht, zoals het auteursrecht, onder omstandigheden ook moet wijken voor het recht op vrijheid van meningsuiting. Dat heeft het EHRM nu dus ondubbelzinnig bevestigd.
In de Nederlandse rechtspraak heeft de rechter al vaker in die zin geoordeeld. Zo kon het beroep van Scientology op hun auteursrechten niet slagen, omdat het recht op vrijheid van meningsuiting van Karin Spaink voorging. Louis Vuitton verzette zich tevergeefs op grond van hun modelrechten tegen een afbeelding van een look-a-like handtas door de Deense kunstenares Nadia Plesner. En het stond Greenpeace volgens de rechter vrij een logo van de overheid te gebruiken, de Staat kon zich niet met succes op het auteursrecht beroepen.
Deze zaak bij het EHRM kent helaas geen goede afloop voor de fotografen. Het EHRM oordeelt dat geen sprake was van een schending van hun recht op vrijheid van meningsuiting. Dat heeft ermee te maken dat het EHRM constateert dat het hier “commercial-speech” betreft en dat de lidstaten in die gevallen een ruime beoordelingsvrijheid toekomt (“margin of appreciation”). Het gebruik door de fotografen was puur voor eigen gewin en droeg niet bij aan debat van “general interest”, zo leest het oordeel van het EHRM. Onder die omstandigheden kunnen de veroordelingen wat het EHRM betreft in stand blijven.
Wij blijven achter met een ruime beoordelingsvrijheid voor de Nederlandse rechter als sprake is “commercial-speech” die geen bijdrage levert aan een debat dat publieke belangstelling geniet. Maar dat is geen eenvoudig criterium. Zo zijn cabaretiers en kranten immers geen non-profit instellingen. Toch wordt er niet aan getwijfeld dat zij een bijdrage leveren aan debat van “general interest” en dat dat geen (louter) “commercial-speech” betreft. In dergelijke gevallen toetst het EHRM streng aan artikel 10 EVRM en wordt lidstaten beduidend minder ruimte gegund. Deze uitspraak schept geen duidelijkheid over waar de grens ligt.
Een Engelstalig commentaar op deze uitspraak van Dirk Voorhoof en Inger Høedt-Rasmussen is hier te lezen.
