Tabaksreclame is in Nederland volledig in de ban gedaan. In het kader van de volksgezondheid is de Marlboroman daarom uit het straatbeeld verdwenen. Terecht kun je bij de promotie van roken vraagtekens zetten. De vraag is of je de tekens van de tabaksindustrie daarmee als radio-actiefafval moet behandelen? Geen grappen met Javaanse Jongens, Belinda en Peter Stuyvesant? Nee, zegt de inspectie. Dat mag niet. Ook humoristische bewerkingen zijn uit den boze. De rechtbank Rotterdam denkt daar anders over en vindt dat je soms best gebruik mag maken van tabakslogo’s. Volgens de rechter wordt hiermee namelijk niet automatisch reclame gemaakt voor de tabaksindustrie. De inzet van deze rechtszaak was een affiche van de Amsterdamse bioscoop Het Ketelhuis. De vormgever had hierbij op ludieke wijze aangehaakt bij de verslavende werking van roken met de boodschap: “Nederlandse films gaan je aan het hart”. Om de verwijzing kracht bij te zetten werd gebruik gemaakt van bekende sigarettenpakjes in bewerkte vorm. Hierbij werd het logo vervangen door het logo van de bioscoop.
De Voedsel- en Waren Autoriteit bleek bij een willekeurige controle ‘not amused’. Vermoedelijk in het kader van strikte handhaving werd een formele waarschuwing uitgedeeld. Het Ketelhuis was het echter volledig oneens met de inspecteur en beriep zich op haar kunstvrijheid. Deze recalcitrantie werd uiteindelijk beboet op basis van de Tabakswet en het verbod gebruik te maken van tekens van de tabaksindustrie. Na onsuccesvol bezwaar te hebben gemaakt bij de verantwoordelijke minister, bracht Het Ketelhuis de zaak voor de bestuursrechter Rotterdam (de nationale rechtbank voor tabakszaken).
Volgens Het Ketelhuis had de inspectie in dit geval geen boete mogen opleggen. Het verbod bevat namelijk een uitzondering voor gebruik van een tabakslogo in een ‘duidelijk andere vorm’. Hiervan zou in dit geval sprake zijn aangezien het logo van Het Ketelhuis in het beeldmerk van Lucky Strike was verwerkt. Bovendien was het verbod volgens de wet bedoeld om omzeiling van het tabaksreclameverbod te voorkomen. Omdat de tabaksindustrie niets met de affiches van Het Ketelhuis te maken had, was er dus geen reden deze boete op te leggen.
De Rechtbank gaf Het Ketelhuis gelijk. Het affiche is geen reclame voor Lucky Strike. Hierdoor ontbreekt de grondslag voor het opleggen van de boete. De rechtbank bevestigde dat er een gelijkenis bestond tussen het affiche en het logo van Lucky Strike. Dit alleen blijkt echter onvoldoende om te spreken van een overtreding van het tabaksreclameverbod. Hierbij speelt dat “het niet de bedoeling van [Het Ketelhuis] is geweest om enige vorm van tabaksreclame te maken, maar om met de poster haar bioscoop en de Nederlandse film te promoten door middel van een – voor de objectieve waarnemer duidelijk als zodanig te herkennen – parodie op de (gezondheidswaarschuwing op) een sigarettenpakje”.
De inspectie voelde zich waarschijnlijk genoodzaakt een boete op te leggen uit angst de creatieve tabaksindustrie te veel ruimte te bieden. Volgens Het Ketelhuis had de inspectie zich deze moeite kunnen besparen als ze even een stap terug had genomen en had erkend dat niet alles is wat het lijkt. Toezichthouders moeten altijd in redelijkheid handhaven. In dit geval had ook rekening gehouden moeten worden met het recht op vrijheid van meningsuiting en dus parodieën te maken.
Het Ketelhuis werd in deze zaak bijgestaan door Joran Spauwen en Annemieke Kappert van Kennedy Van der Laan.
