Klachten en verweer
Atoomstroom, leverancier van elektriciteit die is opgewekt met kernenergie, voert in reclame-uitingen op haar website en in de media onder meer aan dat kernenergie schoon is, CO2-vrij en niet wordt gesubsidieerd. Greenpeace vindt deze uitingen misleidend en dient een klacht in bij de Reclame Code Commissie (RCC).
Greenpeace stelt allereerst dat Atoomstroom ten onrechte suggereert dat kernenergie schone energie is. Volgens Greenpeace is kernenergie niet schoon omdat bij de opwekking daarvan kernafval ontstaat dat lange tijd gevaarlijk blijft. De reclame-uiting zou daarom misleidend zijn. Atoomstroom verweert zich tegen deze klacht door te stellen dat tijdens de opwekking van kernenergie geen vervuilende stoffen worden uitgestoten en dat het radioactieve afval zorgvuldig wordt opgeslagen. Kernenergie zou daarom wel schoon zijn.
Tevens klaagt Greenpeace over het feit dat Atoomstroom in haar reclame-uitingen stelt dat kernenergie CO2-vrij is. Onder meer bij de productie van kernbrandstof, de bouw van kerncentrales en de verwerking en opslag van kernafval wordt volgens Greenpeace juist veel CO2 uitgestoten. Atoomstroom voert hiertegen aan dat deze klacht alleen betrekking heeft op de opwekking van kernenergie en dat bij dit proces als zodanig geen CO2 vrij komt.
Tot slot zou Atoomstroom ten onrechte beweren dat kernenergie vrij van subsidies is. Volgens Greenpeace wordt kernenergie gesubsidieerd door de overheid. Atoomstroom betwist ook deze klacht.
Uitspraak
De RCC stelt voorop dat onderzocht moet worden wat de verwachting is van de consument indien energieopwekking als schoon wordt aangeprezen. Daarbij gaat de RCC uit van de gemiddelde consument in plaats van de hoog opgeleide, kritische consument. De reclame-uitingen zijn volgens Atoomstroom weliswaar specifiek gericht op laatstgenoemde consument, maar hebben volgens de RCC een aanzienlijk grotere reikwijdte en bereiken ook een algemeen publiek.
De RCC meent dat de gemiddelde consument bij de woorden ‘schone energie’ zal denken aan energie die is opgewekt door bijvoorbeeld zon, wind of water, ofwel opwekking die geen vervuiling veroorzaakt. Echter, bij de opwekking van kernenergie ontstaat vervuilend en gevaarlijk radioactief afval. Ondanks dat dit afval zo goed en veilig mogelijk wordt opgeslagen, kan volgens de RCC niet van schone energie worden gesproken. Bovendien vindt de RCC dat Atoomstroom bij zijn aanprijzingen van het begrip schone energie niet duidelijk is in haar informatie hierover richting de gemiddelde consument. De consument wordt essentiële informatie onthouden die nodig is bij de afweging om al dan niet het product van Atoomstroom af te nemen. Om die reden vindt de RCC de uiting dat kernenergie schoon is misleidend en oneerlijk.
De overige twee klachten worden afgewezen door de RCC. De RCC vindt dat kernenergie CO2-vrij mag worden genoemd, omdat Atoomstroom deze stelling met name gebruikt waar het de opwekking van stroom betreft en kerncentrales bij de opwekking zelf geen CO2 uitstoten. Ook is de RCC het niet met Greenpeace eens dat indirecte subsidies van de overheid voor de verzekering van kerncentrales en het jarenlang opslaan van het kernafval als subsidies mogen worden beschouwd.
Conclusie
De RCC baseert haar uitspraken op de Nederlandse Reclame Code (NRC). De NRC bevat regels waaraan reclame moet voldoen en bestaat uit een Algemeen Deel en uit Bijzondere Reclame Codes. In het Algemeen Deel wordt onder meer bepaald dat reclame niet misleidend en niet in strijd met de waarheid mag zijn. De Bijzondere Reclame Codes gelden voor reclame voor specifieke producten en diensten. Zo is er een code voor alcohol en tabak, voor voedingsmiddelen en voor milieuaangelegenheden zoals in de besproken uitspraak (Milieu Reclame Code).
Het oordeel van de RCC dat kernenergie niet schoon is, vanwege het radioactieve afval dat de opwekking ervan achterlaat in het milieu, lijkt mij een juist oordeel. Echter, op het oordeel van de RCC over de tweede klacht valt wel wat aan te merken. De claim ‘CO2-vrij’ blijkt volgens de RCC door Atoomstroom direct of indirect te worden gekoppeld aan de opwekking van stroom. Maar dat de consument dan zelf wel zal begrijpen dat de andere fases van de keten niet per se CO2-vrij zijn, is naar mijn mening een te gemakkelijke aanname van de RCC. Met name omdat de RCC vindt dat de reclame van Atoomstroom gericht is op de gemiddelde consument en niet op de hoog opgeleide kritische consument. Het is nog maar de vraag of deze gemiddelde consument dit onderscheid tussen de opwekking en de overige fasen in de productieketen waarin wel CO2 wordt uitgestoten als zodanig herkent en begrijpt. Bovendien bepaalt artikel 4 van de Milieu Reclame Code dat indien milieuclaims (vrijwel) uitsluitend betrekking hebben op bepaalde bestanddelen of aspecten van de aangeprezen producten, dit duidelijk tot uitdrukking moet komen in de reclame-uiting.
Wat Greenpeace zelf vindt van de uitspraak van de RCC kunt u hier lezen.
Kennedy Van der Laan heeft Greenpeace bijgestaan in het opstellen van de klachten.
