De nieuwe speelfilm ‘De Oost’ van Amazon Prime, gemaakt door filmproductiebedrijf ‘New Ams’, speelt zich af in voormalig Nederlands-Indië ten tijde van wat in Nederland bekend staat als de Politionele acties en in Indonesië als de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Stichting Federatie Indische Nederlanders (FIN) wenst dat een disclaimer aan het begin van de film wordt toegevoegd die duidelijk maakt dat de militaire acties van Nederland volgde op de Bersiap, een uiterst gewelddadige periode waarin (tien)duizenden (Indische) Nederlanders gruwelijk zijn gemarteld, verkracht en vermoord door Indonesiërs vanwege hun Nederlandse of Europese afkomst en waarin ook onder Chinezen, Molukkers en andere etnische groepen vele doden vielen. Verder wil FIN dat wordt vermeld dat de film geen volledige of waarheidsgetrouwe weergave van de geschiedenis beoogt te zijn en dat feiten en fictie in de film zijn vermengd.
Tijdens een eerder overleg zijn FIN en New Ams het niet eens geworden over de inhoud en plaats van de disclaimer. Uiteindelijk heeft New Ams de disclaimer aan het eind van de film geplaatst met de volgende tekst: “This film is inspired by true events. Certain events, characters and dialogues were fictionalized for dramatic purposes.”. FIN is het hier niet mee eens en vordert bij de rechter dat de disclaimer moet worden aangepast en niet aan het einde, maar voorafgaand aan de film wordt getoond.
De rechter oordeelt ten eerste dat een toevoeging van een disclaimer op last van de rechter een beperking is op de vrijheid van meningsuiting en dat dit een vorm van preventieve censuur is. Dit kan alleen als de publicatie tot onherstelbare schade zal leiden die achteraf niet meer kan worden hersteld.
Vervolgens legt de rechter uit dat de makers van de film vrij zijn in het maken van (artistieke) keuzes: “De film is niet op de zitting vertoond. De rechter moet het doen met een trailer, in het algemeen bedoeld om reclame te maken, en met uitspraken van de makers in de media. “De Oost” blijkt een op de historische werkelijkheid gebaseerde speelfilm te zijn, met een hoofdrol voor een fictief personage. Het staat de makers van zo’n film niet alleen vrij om aan de historische feiten fictieve elementen toe te voegen, maar uiteraard ook om een eigen invalshoek te kiezen. Die lijkt hier meer de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog te zijn dan de Politionele acties. Dat kan pijnlijk zijn voor degenen die aan de Nederlandse kant vochten, maar het is niet aan buitenstaanders, en dus ook niet aan FIN, om de film in een ander perspectief te doen plaatsen, door een disclaimer met aandacht voor de voorafgaande periode van de Bersiap. Dan zou ook de Japanse bezetting of 300 jaar koloniale geschiedenis kunnen worden meegenomen, maar zo is de film nu eenmaal niet opgezet.”
Tot slot oordeelt de rechter dat het ook de keuze van de makers is of de disclaimer aan het eind of aan het begin van de film getoond wordt.
De rechter komt tot de conclusie dat het niet opnemen van de door FIN gewenste disclaimer niet onrechtmatig is en wijst de vorderingen van FIN tegen New Arms af.
