De voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam heeft onlangs geoordeeld dat uitgeverij Elsevier niet gebonden is aan haar toezegging om een artikel te plaatsen in een van haar medische tijdschriften. Het kort geding tegen de uitgeverij was aangespannen door een van de auteurs van het artikel “HIV-AIDS Hypothesis out of touch with South African AIDS – A new perspective“. In het artikel wordt de hypothese geformuleerd dat HIV niet noodzakelijkerwijs AIDS veroorzaakt en wordt de conclusie getrokken dat met HIV besmette personen geen baat zouden hebben bij HIV-medicatie. Nadat de auteurs het artikel ter goedkeuring hadden aangeboden liet Elsevier weten dat het artikel geaccepteerd was voor publicatie. In juli 2009 is het artikel op internet gepubliceerd op twee websites van Elsevier.
Begin augustus 2009, nog voor het artikel zou worden gepubliceerd in de papieren editie van Medical Hypotheses, heeft Elsevier het artikel echter ingetrokken. Op de websites was vanaf dat moment onder meer te lezen:
“we have received serious expressions of concern about the quality of this article, which contains highly controversial opinions about the causes of AIDS, opinions that could potentially be damaging to global public health. Concern has also been expressed that the article contains potentially libelous material.”
Naar aanleiding hiervan vordert de auteur onder meer verwijdering van bovenstaande mededeling, herplaatsing van het artikel op het internet en plaatsing van het artikel in de papieren editie van Medical Hypotheses. De auteur stelt dat de toezegging van Elsevier aan om het artikel te publiceren onvoorwaardelijk is en niet kan worden ingetrokken. Bovendien zijn de auteurs niet in de gelegenheid gesteld te reageren op de beschuldigingen. Verder zou de handelwijze van Elsevier strijd opleveren met de vrijheid van meningsuiting (artikel 10 EVRM) omdat de auteur wordt gehinderd zijn opvattingen ‘wereldkundig’ te maken.
Elsevier heeft tegen de vorderingen onder meer het verweer gevoerd dat zij verschillende serieuze en zeer verontrustende berichten ontving dat het artikel schadelijk zou zijn voor de volksgezondheid. Elsevier was om die reden genoodzaakt het artikel (voorlopig) van het internet te halen. De maatschappelijke en wetenschappelijke verantwoordelijkheid het artikel niet te plaatsen weegt volgens Elsevier hier aanzienlijk zwaarder dan het belang van de auteur bij plaatsing van het stuk.
De voorzieningenrechter oordeelde dat het uitgangspunt is dat de toezegging om het artikel te plaatsen in beginsel bindend is. Onder zeer bijzondere en zwaarwegende omstandigheden kan worden geoordeeld dat Elsevier niet (langer) aan een toezegging gebonden is. Van zulke omstandigheden is hier sprake omdat het artikel schadelijk kan zijn voor de volksgezondheid. Het belang van Elsevier dit te voorkomen weegt zwaarder dan haar gebondenheid aan de toezegging tot plaatsing.
Het beroep van de auteur op de vrijheid van meningsuiting slaagt evenmin. Elsevier heeft terecht aangevoerd dat de auteur vele andere mogelijkheden heeft om het artikel te publiceren. Dat het artikel dan niet die status krijgt die het zou krijgen door publicatie in Medical Hypotheses, kan niet als een aantasting van de vrijheid van meningsuiting worden gezien. De vrijheid van meningsuiting van de auteur kan niet leiden tot een verplichting tot meningsuiting van Elsevier. De vorderingen van de auteur worden dan ook afgewezen.
Het artikel is hier te vinden.
