Twee voormalig medewerkers van de AIVD, een man en een vrouw, zijn door het Hof Amsterdam strafrechtelijk veroordeeld voor het lekken van staatsgeheime informatie aan De Telegraaf. De vrouw is eveneens veroordeeld voor het thuis aanwezig hebben van staatsgeheime documenten. De man wordt bestraft met acht maanden gevangenisstraf en de vrouw krijgt zestien maanden gevangenisstraf. De uitspraken zijn hier en hier te vinden.
Feiten
In juni 2009 publiceerde de Telegraaf het artikel “Beveiliging fors opgeschroefd. Dalai Lama bedreigd”. Naar aanleiding van dit artikel vermoedt de AIVD dat staatsgeheime documenten waren gelekt en stelt de AIVD een onderzoek in. In dit onderzoek wordt de telefoon van de journalist van De Telegraaf afgeluisterd. Via deze gesprekken komt de AIVD de twee betreffende medewerkers op het spoor. Tijdens een huiszoeking bij hen worden staatsgeheime documenten aangetroffen. Het in bezit hebben van staatsgeheime documenten en het doorspelen daarvan is strafbaar. Zowel de journalist van de Telegraaf als beide medewerkers van de AIVD worden door het Openbaar Ministerie aangeklaagd.
Na een onderzoek van de Commissie van Toezicht op de Inlichten- en Veiligheidsdiensten wordt door de Commissie geconcludeerd dat het afluisteren van de journalist niet proportioneel was. Volgens de Commissie ging het belang van bronbescherming voor het belang van het achterhalen van het lek. Naar aanleiding van deze conclusies besloot het Openbaar Ministerie de rechtszaak tegen de journalist te seponeren.
Rechtbank
Het Openbaar Ministerie zet de vervolging tegen de medewerkers wel door. De rechtbank spreekt de oud-medewerkers vrij. De AIVD was de twee medewerkers enkel op het spoor gekomen nadat zij de journalist op onrechtmatige wijze had afgeluisterd. Dat bewijs mocht daarom niet tegen de medewerkers gebruikt worden. De rechtbank overweegt dat het journalistieke bronbeschermingsrecht “goeddeels illusoir zou worden indien het onrechtmatig verkregen bewijs wel tegen de bron zou mogen worden gebruikt”.
Hof
Het Openbaar Ministerie ging tegen de vrijspraken in hoger beroep. Het Hof vernietigde de uitspraak van de rechtbank en komt wel tot veroordelingen. Het Hof overweegt dat resultaten van een door inlichtingen- en veiligheidsdienst ingesteld onderzoek niet tot bewijs mogen worden gebruikt, indien dit onderzoek in strijd is met het “fair trial” beginsel zoals bedoeld in artikel 6 EVRM. In dit geval was daar volgens het Hof geen sprake van. Ook voor het overige levert het handelen van de AIVD “zover dat al als onrechtmatig moet worden aangemerkt” geen omstandigheid op waardoor de resultaten van het onderzoek niet als bewijs mogen worden gebruikt.
De medewerkers beroepen zich meer specifiek ook op artikel 10 EVRM. Het Hof overweegt echter dat dit recht kan worden beperkt, onder meer door de bepalingen in het Wetboek van Strafrecht die beogen onbevoegd prijsgeven van staatsgeheime informatie strafbaar te stellen. Ambtenaren, – zo overweegt het Hof – zijn bij uitstek verplicht om staatsgeheime informatie geheim te houden. Zij kunnen zich in dit geval niet beroepen op de vrijheid van meningsuiting.
Ook het beroep op het gelijkheidsbeginsel, omdat de journalist niet is vervolgd, slaagt niet. Het Hof meent dat de journalist die de informatie publiceerde zich niet in een vergelijkbare positie bevindt als de medewerkers die hun ambtsplicht schenden door staatsgeheimen aan de pers te lekken. Het betreft geen gelijke gevallen die gelijk behandeld dienen te worden, aldus het Hof.
De conclusie van het Hof is dus dat de resultaten van het onderzoek wel mogen worden gebruikt in de strafrechtelijk procedure tegen de twee medewerkers. Op basis van dit bewijs acht het Hof wettelijk en overtuigend bewezen dat de medewerkers zich schuldig hebben gemaakt aan het doorspelen van staatsgeheime informatie en het in bezit hebben daarvan.
Gevolgen
Het blijkt maar weer dat de grenzen van bronbescherming van journalisten nog lang niet duidelijk zijn afgebakend. Ditmaal met vergaande gevolgen voor de bronnen zelf. Het is niet dan ook niet verwonderlijk dat volgens berichten in de media de medewerkers in cassatie zullen gaan.
