Oud-crimineel Martin Kok heeft een succesvol misdaadblog Vlinderscrime. Als journalist leert hij nu de civiele rechter kennen. Eerder dit jaar had hij het aan de stok met de Staat toen hij documenten publiceerde uit de strafrechtelijke onderzoeken Passage (het zogenaamde liquidatieproces) en Vandros (het onderzoek tegen Holleeder waarin zijn zussen en ex belastende verklaringen hebben afgelegd). Op last van de voorzieningenrechter moest Kok de documenten zes maanden offline houden.
Recent waren zijn blogs over de aankomende strafzaak “26Koper” aanleiding voor een kort geding. In die strafzaak verdenkt het OM negen verdachten van betrokkenheid bij een serie koelbloedige afrekeningen. Lopende het onderzoek zijn drie getuigen geliquideerd. De opdrachtgevers voor de moorden lijken echter buiten schot te blijven, althans buiten bereik van justitie. Kok wijst op Vlinderscrime twee mannen aan als de opdrachtgevers voor de liquidaties en beschuldigt een van hen ook nog van grootschalige drugshandel. Hij publiceert hun volledige namen en portretfoto’s.
Daarop starten de twee mannen een kort geding. Ze vorderen verwijdering van de berichten en de foto’s, rectificatie, een publicatieverbod voor de toekomst en een schadevergoeding van € 10.000 per persoon.
Kok verweert zich in de eerste plaats met de stelling dat hij als een columnist moet worden gezien en dat hij daarom “grote vrijheid heeft om zonder toepassing van hoor en wederhoor en met gebruikmaking van overdrijving en eenzijdige belichting zijn mening te geven over gebeurtenissen en personen”. Dat wijst de voorzieningenrechter van de hand: “Hij opinieert niet, maar hij wrijft [eiser 2] en [eiser 1] strafbare feiten aan. Die beschuldigingen kun je – anders dan Kok suggereert – moeilijk met een korrel zout nemen.” Het gaat om zware beschuldigingen waarvoor een solide basis in de feiten vereist is, aldus de rechter.
Kok baseert zich naar eigen zeggen op vijf anonieme bronnen, die hun identiteit niet prijsgeven uit angst voor represailles. Omdat de uitlatingen van Kok niet te verifiëren zijn, oordeelt de rechter dat deze moeten worden aangemerkt als “onbevestigde geruchten”.
De rechter heeft oog voor het bijzondere karakter van de misdaadjournalistiek, zo blijkt uit de daarop volgende overwegingen:
“Een journalist mag onbevestigde geruchten publiceren, als het in de praktijk onmogelijk blijkt om gedetailleerde feiten te vergaren, zolang hij daarbij zorgvuldig (professioneel en te goeder trouw) te werk gaat. […]
Dat Kok zijn uitlatingen niet met feiten heeft gestaafd, bevreemdt niet indien er veronderstellenderwijs van wordt uitgegaan dat juist is wat Kok schrijft. In dat geval is goed te begrijpen dat getuigen niet in de openbaarheid willen treden; drie getuigen in de zaak 26Koper zijn immers vermoord, waarschijnlijk om hen het zwijgen op te leggen. Als de bronnen van Kok de waarheid vertellen, lopen zij een reëel en groot gevaar als hun identiteit bekend wordt. Het overleggen van details van het beweerdelijk verrichte onderzoek zou kunnen bijdragen aan het bekend worden van hun identiteit. Indien de uitlatingen van Kok op waarheid berusten, bevreemdt het evenmin dat Kok geen andere bewijsmiddelen heeft overgelegd. Zelfs voor politie en justitie is het met alle hen ter beschikking staande opsporingsmiddelen vaak geen eenvoudige opgave om een strafzaak rond te krijgen. Niet aannemelijk is dat politie en justitie onder normale omstandigheden de door hen vergaarde informatie over strafbare feiten zullen delen met journalisten ten behoeve van publicaties over die strafbare feiten.
Het gebrek aan verificatiemogelijkheden in dit soort gevallen zou betekenen dat het voor een journalist een bijna onmogelijke opgave is om te publiceren over misdrijven in de zware criminaliteit voordat het OM haar opsporingsresultaten bekend maakt in een strafrechtelijke procedure. Dat zou een te vergaande beperking opleveren van de vrijheid en de taak van de journalist om het publiek te informeren over misstanden van de meest ernstige aard die de samenleving raken.”
De rechter gaat voor de beoordeling in deze zaak uit van de volgende omstandigheden. Het is voldoende aannemelijk dat eisers in het criminele milieu actief zijn. Kok wordt door justitie beschermd, wat bijdraagt aan zijn geloofwaardigheid. Eisers hebben niets gesteld over hun persoonlijke omstandigheden, terwijl dat wel op hun weg lag. Kok maakt voldoende duidelijk dat zijn berichtgeving over eisers is gebaseerd op anonieme bronnen en geruchten, door het gebruik van de woorden zoals “volgens bronnen”, “schijnt” en “zou zijn”. Zo laat Kok de lezer voldoende ruimte om zijn eigen conclusies te trekken. Door op zijn website aandacht te besteden aan de sommaties van de advocaat van eisers, heeft Kok bovendien “in voldoende mate voldaan aan de mogelijkheid tot het geven van een weerwoord”.
Gelet op deze omstandigheden concludeert de rechter dat de belangen van Kok bij publicatie zwaarder wegen dan die van eisers bij verwijdering van de berichten. Kok moet wel op straffe van een dwangsom de volledige namen en foto’s van eisers verwijderen. De rechter overweegt in dat kader dat de Nederlandse pers op dit terrein terughoudend is en dat eisers geen publieke figuren zijn en niet zelf de publiciteit hebben gezocht.
