In 2007 verbood het Gerechtshof in Amsterdam de Vereniging tegen de Kwakzalverij om orthomanueel therapeute Maria Sickesz een kwakzalver te noemen. De Hoge raad heeft die uitspraak op 15 mei 2009 vernietigd. Sickesz is de grondlegger van de orthomanuele therapie. Ze beweerde dat ze met haar behandelmethode niet alleen nek-, schouder- en rugklachten kon genezen maar ook psychiatrische ziektebeelden zoals autisme, schizofrenie en manisch-depressieve psychosen. De Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft als doel bestrijding van kwakzalverij en evaluatie van alternatieve behandelmethoden. De Vereniging hanteert een neutrale definitie van kwakzalverij. Daarvan is, kort gezegd, sprake bij behandelmethodes waarvan de werking niet is getoetst op effectiviteit en veiligheid. Bij de top twintig werd deze definitie ook gemeld, met de mededeling dat de term ‘kwakzalver’ geen beschuldiging van oplichting of kwade trouw inhoudt. De Vereniging gaf in 2000 een bundel uit waarin een top twintig van kwakzalvers uit de twintigste eeuw was opgenomen. Sickesz stond op die lijst op de zevende plek.
Sickesz stapte naar de rechter, maar die gaf haar ongelijk. Sickesz ging in hoger beroep en het Gerechtshof in Amsterdam verbood de Vereniging Sickesz kwakzalver te noemen. Het gerechtshof had overwogen dat andere media, als die informatie van de Vereniging overnemen, vaak haar neutrale definitie niet vermelden en had de betekenis van ‘kwakzalverij’ uit het Van Dale-woordenboek als uitgangspunt van haar oordeel genomen. Ook moest de Vereniging er rekening mee houden dat het brede publiek aan de term ‘kwakzalverij’ een ‘negatieve gevoelswaarde’ zou toekennen.
De Hoge Raad heeft nu bepaald dat de uitspraak van het Hof onterecht was. Het Gerechtshof had niet voorbij mogen gaan aan de eigen definitie die de Vereniging hanteert en het feit dat ze over die betekenis geen onduidelijkheid laat bestaan. De schade aan de eer en goede naam van Sickesz die eventueel voortkomt uit overname door andere media die geen uitleg geven over de betekenis, kan niet zondermeer aan de Vereniging worden toegerekend. De vraag is vervolgens of de bezwaren van de Vereniging tegen de behandelmethoden van Sickesz, zoals het ontbreken van wetenschappelijk onderzoek of praktijkervaringen die tonen dat de orthomanuele geneeskunde zou werken, voldoende zijn voor de beschuldiging van kwakzalverij. De Hoge Raad oordeelt dat het Gerechtshof daar onvoldoende op in is gegaan. Dat moet alsnog gebeuren. De Hoge Raad mag dit soort feitelijke afwegingen niet zelf maken en heeft de zaak daarom terugverwezen naar een ander Gerechtshof, in Den Haag.
De Hoge Raad heeft een duidelijk signaal afgegeven in het voordeel van de uitingsvrijheid. De Vereniging tegen de Kwakzalverij mag geneeswijzen waarvan de werking en/of veiligheid niet zijn aangetoond als kwakzalverij bestempelen. En als een publicatie door anderen wordt overgenomen, moet een vertekende weergave niet snel worden toegerekend aan degene van wie de oorspronkelijke publicatie afkomstig is.
Sickesz beweert op haar website nog altijd dat haar behandelwijze ook effect heeft bij onder meer autisme en ADHD.
