Afgelopen donderdag bepaalde het EHRM in een Noorse zaak dat het journalistiek verschoningsrecht ook geldt als de identiteit van de bron bekend is.
In het Westen is (terecht) kritiek op andere landen waar de vrijheid van meningsuiting onder druk staat. Maar ook Westerse overheden zijn geregeld geneigd de rechten van journalisten te beperkt uit te leggen als hen dat beter uitkomt.
Begin september weigerde NRC-fotograaf Chris Keulen zijn foto’s van een vechtpartij aan de politie af te staan met een beroep op de persvrijheid. In een democratische rechtsstaat moeten er waarborgen zijn dat als een journalist filmt of fotografeert die beelden niet zomaar bij de politie terecht kunnen komen. Anders bestaat het gevaar dat mensen die worden gefotografeerd of gefilmd de pers gaan wantrouwen en dat schaadt de vrijheid van nieuwsgaring. “Ik ben geen verlengstuk van justitie”, legt Keulen uit. Hij werd daarop als verdachte aangehouden en enkele uren vastgezet wegens het niet voldoen aan een ambtelijk bevel. Zijn camera en geheugenkaart werden op vordering van de officier van justitie in beslag genomen.
De misvatting bij politie en justitie in Limburg was dat er geen bronbescherming in het geding was en dat Keulen daarom geen beroep op de persvrijheid zou toekomen.
Ten eerste is die opvatting te kort door de bocht. Keulen maakte zich wel degelijk zorgen over de bescherming van zijn bronnen: “Met relatief simpele software zijn de foto’s van de laatste twee maanden van mijn kaart te halen. Die foto’s zijn in vertrouwen genomen.”
Ten tweede was de gang van zaken in strijd met het recht. Na een klacht van NRC heeft het OM in een persbericht ruimhartig erkend dat er fouten zijn gemaakt en daarvoor excuses aangeboden:
“Deze handelswijze strookt niet met de Aanwijzing toepassing dwangmiddelen tegen journalisten. Weliswaar staat de Aanwijzing toe dwangmiddelen bij journalisten toe te passen, zoals het in beslagnemen van beelden, maar dit kan alleen na vooraf gegeven rechterlijk bevel en in geval van bijzondere omstandigheden. Te denken valt aan een situatie waarin het dwangmiddel het enige denkbare effectieve middel is om een zeer ernstig (levens)delict op te sporen en te voorkomen. Daarvan was in de onderhavige situatie geen sprake.”
Het OM heeft de zaak tegen Keulen geseponeerd en de beelden zijn vernietigd. George Rasker, waarnemend hoofdofficier van justitie in Limburg verklaarde tegenover NRC: “Dit soort incidenten doet zich gelukkig maar zelden voor. Door de zaak, en de aandacht die zij kreeg in de media, zijn alle officieren van justitie gelukkig weer alert op de regels.”
De zaak onderstreept niettemin dat persvrijheid – ook in Nederland – geen vanzelfsprekendheid is.
NRC werd in deze zaak bijgestaan door Christien Wildeman
