Iedereen kent de in Nederland verplichte waarschuwingen op pakjes sigaretten, zoals ‘roken is dodelijk’ en de indicatie van de stoffen die in een sigaret zitten. In de VS gaat de overheid nog een stapje verder. Nou ja, een flinke stap. Daar werden sigarettenfabrikanten namelijk verplicht bepaalde afbeeldingen van ‘de gevolgen van roken’ af te beelden. Hieronder een paar voorbeelden.
De tabaksindustrie accepteerde dit echter niet en stapte naar de rechter. De afbeeldingen zouden namelijk grote schade toebrengen aan de merken en de omzet.
De Amerikaanse rechter merkt allereerst op dat de overheid een rechtmatig belang heeft bij het waarschuwen voor de gezondheidsrisico’s van roken. De betreffende afbeeldingen gaan echter volgens de rechter aan dat doel voorbij en dienen uitsluitend ter provocatie. Bovendien zouden de afbeeldingen misleidend zijn. Zo zou helemaal niet bewezen zijn dat ‘autopsies in direct verband staan met roken’. Ook de andere afbeeldingen, waarop bijvoorbeeld te lezen was dat roken jaarlijks 443.000 Amerikaanse slachtoffers maakt, werden misleidend geacht wegens het gebrek aan feitelijke grondslag.
Naast dat misleidende karakter stelt de rechter dat de uitingen in strijd zijn met het ‘First Amendment’, oftewel de vrijheid van meningsuiting. Daarmee doelt de rechter waarschijnlijk op het feit dat de overheid zich teveel inmengt met de ‘commercial speech’ van de tabaksfabrikanten, door het gebruik van bepaalde afbeeldingen -en kennelijk daarmee volgens de rechter een mening- op te leggen. Ook commercial speech valt namelijk -in elk geval tot op zekere hoogte- onder de vrijheid van meningsuiting.
Indien de afbeeldingen inderdaad misleidend zijn, dan is het in mijn optiek terecht dat deze niet door de beugel kunnen. Het kan ook niet de bedoeling van de wetgever zijn geweest dat de overheid iemand oplegt een feitelijke onjuistheid te verkondigen. Ook het opleggen van een mening aan een (rechts)persoon gaat wat mij betreft te ver. Overigens kan dat in Nederland ook niet; zo kan iemand bijvoorbeeld niet (juridisch) worden gedwongen excuses te maken aan een ander. Maar zou de boodschap die uitgaat van de afbeeldingen op de sigarettenpakjes wel feitelijk juist zijn, dan zou -gelet op het belang van de volksgezondheid- op deze uitspraak in elk geval in Nederland het een en ander zijn af te dingen. Juist in een context van volksgezondheid kan enige provocatie gerechtvaardigd zijn om het publiek te bereiken.
