Eind 2013 verscheen het arrest van de grote kamer van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in de zaak Söderman t. Zweden. Volgens sommige commentaren zou dit arrest grote gevolgen kunnen hebben voor het geheim filmen van personen door de media, en zou het arrest zelfs nuttig zijn geweest voor prinses Diana. Naar mijn mening wordt dan de reikwijdte van dit arrest ten onrechte opgrekt. De feiten waren namelijk nogal exceptioneel, en de conclusie van het EHRM is gebaseerd op die feiten.
Het is een nogal zieke casus. Een 14-jarig Zweeds meisje was stiekem naakt gefilmd, terwijl zij zich in haar badkamer – de ultieme ruimte waar je je onbespied mag wanen – uitkleedde. En wel door haar eigen stiefvader, die een camera bleek te hebben verstopt in de wasmand. De camera was precies gericht op de plek waar zij zich altijd uitkleedde.
Onder Zweeds recht kon de stiefvader niet strafrechtelijk worden vervolgd, omdat naar Zweedse maatstaven geen sprake was van pornografie, noch van misbruik. Het lukte het meisje ook niet om in een civiele procedure schadevergoeding te krijgen van haar (ik hoop ex) stiefvader.
De grote kamer van het EHRM oordeelt nu dat het Zweedse recht geen “effective protection” bood tegen deze ernstige inbreuk op de integriteit van het meisje, en daarmee strijdig is met de verplichtingen die artikel 8 EVRM aan de lidstaten van de Raad van Europa opleggen. Die inbreuk was volgens het Hof “aggravated by the fact that she was a minor, that the incident took place in her home, where she was supposed to feel safe, and that the offender was her stepfather, a person whom she was entitled and expected to trust.”
Gezien die uitzonderlijke omstandigheden, en het feit dat het oordeel van het EHRM is gebaseerd op die feiten, lijkt het niet voor de hand te liggen dat deze uitspraak de lidstaten van de Raad van Europa nu opeens verplicht zijn om wetgeving in te voeren die heimelijk filmen verbiedt. Laat staan een verbod op heimelijk filmen door de media.
Overigens kent het Nederlandse wetboek van strafrecht al bepalingen die stiekem filmen onder bepaalde omstandigheden strafbaar stellen. Artikelen 139f en 139g verbieden bijvoorbeeld het heimelijk fotograferen of filmen (of het bezitten of openbaar maken van de opnames) van personen die zich in een woning of op een andere niet voor het publiek toegankelijke plaats bevinden. Artikel 441b verbiedt het heimelijk filmen of fotograferen van een persoon die zich op een voor het publiek toegankelijke plaats bevindt, als dat gebeurt met een daartoe aangebracht technisch hulpmiddel, zoals een verstopte bewakingscamera. Zo werd een fotograaf heel recent veroordeeld tot vijftig uur werkstraf voor het stiekem filmen van twee modellen op de wc.
Of media mensen heimelijk mogen filmen hangt af van de omstandigheden van het geval, en onder meer de vraag of ze ook andere methoden hadden kunnen kiezen. Zie bijvoorbeeld dit arrest van de Hoge Raad, en deze, deze (over een telefoongesprek) en deze uitspraken. Ook filmen onder valse voorwendselen is onder omstandigheden toegestaan (zie bijvoorbeeld deze en deze uitspraken).
