Er zijn de laatste jaren veel civiele procedures geweest over de aansprakelijkheid van forumbeheerders voor auteursrechtinbreuken of inbreuken op privacy door berichten van bezoekers. Deze strafzaak gaat over dezelfde vraag. Het is de vraag of de forumbeheerder van het extreem rechtse forum Stormfront verantwoordelijk is voor de inhoud van de teksten die door bezoekers zijn geplaatst. Berichten die op het discussieforum worden geplaatst zijn openbaar en zichtbaar voor iedere internetgebruiker. Het forum wordt omschreven als een ‘White Nationalist Community’ en kenmerkt zich door discussies als ‘welk volk Nederland als eerste moet verlaten‘. Eén van de Nederlandse forumbeheerders is door het Openbaar Ministerie als verdachte aangemerkt wegens belediging.
Het Openbaar Ministerie stelt dat de verdachte zich in het openbaar bij geschrift opzettelijk beledigend heeft uitgelaten over een bepaalde groep mensen wegens hun ras en/of godsdienst. Niet door zelf iets te roepen, maar door beledigende teksten die door andere bezoekers op het forum zijn gezet daar geplaatst te houden, of niet te verwijderen. Overigens: de bezoeker die de betreffende teksten geplaatst heeft is veroordeeld wegens opzettelijke belediging. De officier van justitie is van mening dat de forumbeheerder als ‘medepleger’ er toe gehouden was de beledigende teksten te verwijderen. De verdachte forumbeheerder verweert zich hiertegen en stelt dat hij als forumbeheerder niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de berichten die een ander op de website plaatst. Bovendien zegt hij dat hij niet op de hoogte was van de in de tenlastelegging genoemde teksten.
De beoordeling
De rechtbank stelt in haar uitspraak van 1 oktober 2009 vast dat forumbeheerders van het forum de bevoegdheid en mogelijkheid hebben berichten van bezoekers te verwijderen of te wijzigen. Verdachte geeft aan dat hij alle berichten van nieuwe leden leest, maar naarmate zij meer ervaring hebben, worden leden geplaatst in een groep die niet meer standaard gemodereerd wordt. Ten aanzien van de teksten die in de tenlastelegging zijn genoemd, is niet met zekerheid vast komen te staan dat verdachte deze gelezen heeft. De rechtbank vindt ook niet dat een forumbeheerder gehouden is alle berichten te screenen. De verdachte wordt vrijgesproken.
De forumbeheerder kan in dit geval niet verantwoordelijk worden gehouden voor de inhoud van alle op het forum geplaatste teksten. Met deze formulering houdt de rechtbank ruimte voor verantwoordelijkheid voor de inhoud van berichten die een forumbeheerder duidelijk wél gelezen heeft of daar bijvoorbeeld van op de hoogte is gebracht door een derde.
Wel of niet preventief controleren
Hoewel gebaseerd op verschillende gronden, sluit het oordeel van de strafrechter deels aan bij de wet en vaste jurisprudentie over civiele aansprakelijkheid van forumbeheerders. De Nederlandse wet kent specifieke bepalingen over de aansprakelijkheid van service providers als tussenpersoon in artikel 6:196c Burgerlijk Wetboek, daar wordt bij aangehaakt in discussies over de aansprakelijkheid van forumbeheerders. In die civiele jurisprudentie is bepaald dat als content (tekst en beeld) onmiskenbaar onrechtmatig is en er een klacht van een derde is, deze content verwijderd moet worden. In de meeste civiele procedures is ook bepaald dat een preventieve controle door forumbeheerders niet opgelegd mag worden. Dat zou de vrijheid van meningsuiting te vergaand beperken.
Een vreemde eend in de bijt is wel een civiele zaak die ging over een ander controversieel onderwerp: pedofilie. Dat was een zaak tussen de Rijksvoorlichtingsdienst en Vereniging Martijn. Het ging daarbij om foto’s van kinderen van de Koninklijke familie op een forum ‘voor acceptatie van ouderen-kinderen’ relaties. In die uitspraak was wel een actieve verwijderplicht aan de forumbeheerders van Martijn opgelegd. Het lijkt erop dat die uitspraak op zichzelf staat en wel erg samenhangt met de specifieke omstandigheden (de combinatie pedofilie en het Koningshuis).
Je kan je afvragen of er in de Stormfront zaak niet ook sprake is van dergelijke specifieke omstandigheden, omdat het gaat om strafbare uitlatingen van extreme nationaal-socialisten, die ook de doelgroep vormen van de website. In het strafrecht is er echter een onschuldpresumptie en het kon niet worden aangetoond dat de Stormfront forumbeheerder opzettelijk de berichten heeft laten staan. Het lijkt er dus op dat een plicht tot preventieve controle daardoor (nog) minder snel zal worden aangenomen in het strafrecht dan in het civiele recht. Dat lijkt me een juist uitgangspunt.