Uitgever Noblesse bracht in november 2021 het boek ‘Jiskefet Encyclopedie’ op de markt. In dit boek zijn weetjes over de verschillende personages en sketches van het absurdistisch-satirische televisieprogramma Jiskefet samengebracht. Het succesvolle programma is uitgezonden door de VPRO van 1990 tot 2005. De makers van het programma zijn niet betrokken geweest bij, en hebben ook geen toestemming verleend voor het maken van de Jiskefet Encyclopedie. Daarom startten zij een kort geding tegen de uitgever, dat zij wonnen: de voorzieningenrechter wees de op merkenrecht gebaseerde vorderingen van Jiskefet grotendeels toe.
De rechter overwoog in het vonnis dat het niet duidelijk was dat het boek zonder betrokkenheid of instemming van Jiskefet is gemaakt. Hiermee zou de uitgever Noblesse volgens de rechter ongerechtvaardigd voordeel trekken uit de bekendheid van het merk Jiskefet. De uitgever werd veroordeeld om de een sticker op de voorkant van alle exemplaren van de Jiskefet Encyclopedie te plakken met de melding dat het boek niet van Jiskefet afkomstig is.
Noblesse stelt vervolgens hoger beroep in tegen deze beslissing van de voorzieningenrechter. Het hof vernietigt bij arrest van 28 juni 2022 het vonnis en oordeelt dat er geen sprake is van merkinbreuk door Noblesse.
Allereerst overweegt het hof dat de titel ‘Jiskefet Encyclopedie’ een voor de hand liggende aanduiding is van de inhoud van het boek, nu het een ordening is van beschrijvingen van het programma. Met het oog op de informatievrijheid is het gebruik van de titel ‘Jiskefet Encyclopedie’, voor een encyclopedie die gaat over Jiskefet, dus toegestaan – in merkenrechtelijke termen is dit een ‘geldige reden’ voor het gebruik van het merk.
Het hof stelt vervolgens vast dat het gebruik van deze titel inderdaad voordeel oplevert voor Noblesse, omdat door de titel voor consumenten duidelijk zal zijn dat het boek betrekking heeft op ‘Jiskefet’, maar ziet dit in een ander licht dan de voorzieningenrechter. Het Hof oordeelt namelijk dat dit voordeel niet ongerechtvaardigd is, en daarmee niet kwalificeert als ‘free riding’ op het merkenrecht van Jiskefet:
“Het moge zo zijn dat gebruik van deze titel voor Noblesse als uitgever een voordeel oplevert in die zin, dat voor (een deel van) de potentiële kopers en lezers direct duidelijk zal zijn dat het boek betrekking heeft op (het televisieprogramma) ‘Jiskefet’, maar een dergelijk voordeel kan, gelet op de op zichzelf toelaatbare aard en beschrijvende inhoud van het boek zoals hiervoor aangeduid, niet worden beschouwd als ongerechtvaardigd. Er is in dit geval geen sprake van een ‘meeliften’ met of free riding op de reputatie van het merk Jiskefet in die zin dat, dankzij afstraling van het imago van dat merk of van de door dat merk opgeroepen kenmerken op het boek van Noblesse, duidelijk sprake is van exploitatie van de bekendheid van dat merk.”
Jiskefet stelt verder dat door deze titel te gebruiken voor het boek het merk Jiskefet minder uniek is en daarmee verwatert. Dit zou een aantasting van het onderscheidend vermogen van het Jiskefet merk betekenen. Het Hof gaat hier niet in mee:
“Dat doet zich echter hier niet voor, nu de door Noblesse voor het onderhavige boek gebruikte titel juist uitsluitend verwijst naar de activiteiten van de Jiskefet c.s. respectievelijk het cabarettrio zelf, en daardoor de unieke band tussen het merk en die activiteiten eerder wordt onderstreept dan dat het merk verwatert.”
Opvallend is verder nog dat Jiskefet als argument aanvoert dat de encyclopedie niet humoristisch is. Dit zou volgens Jiskefet afbreuk doen aan de reputatie van hun merk, dat staat voor humor. Over deze stelling oordeelt het hof:
“Deze mening van Jiskefet kan hun echter niet baten, reeds omdat de vraag wat humoristisch is een subjectief oordeel vergt en uit de stelling van Jiskefet nog niet volgt dat ook het in aanmerking komende publiek die mening deelt en, zo ja, het humoristisch gehalte van het boek ervaart als afbreuk aan de reputatie van het merk. De bedoelde stelling van Jiskefet c.s. getuigt wellicht ook van een zekere overschatting van wat het merkenrecht vermag, nu de aan een merk verbonden rechten geen exclusieve zeggenschap bieden over wat humor is en wat niet.”
Het Hof oordeelt dus dat er geen sprake is van merkinbreuk. De vorderingen van Jiskefet worden alsnog afgewezen en het vonnis van de voorzieningenrechter wordt vernietigd. Noblesse mag daarmee de ‘Jiskefet Encyclopedie’ verhandelen zonder te vermelden dat het boek niet afkomstig is van Jiskefet.
Afbeelding: pagina uit Jiskefet Encyclopedie (C) Noblesse Uitgevers