Journalistieke bronbescherming is in Nederland nog steeds niet wettelijk verankerd, terwijl dat op basis van het Autoweek-arrest van het EHRM uit september 2010 wél noodzakelijk is. Het Openbaar Ministerie geeft zelf invulling aan de wijze waarop dwangmiddelen in de praktijk worden toegepast op journalisten. Het College van procureurs-generaal heeft recent de tekst van haar ‘Aanwijzing toepassing dwangmiddelen tegen journalisten’ aangepast. De nieuwe tekst is hier te vinden. Per 1 maart 2012 geldt deze regeling voor elke Officier van Justitie die van plan is een dwangmiddel tegen een journalist toe te passen. Denk hierbij aan het afluisteren en volgen van journalisten, huiszoekingen op redacties en het inbeslagnemen van journalistiek materiaal. Deze nieuwe Aanwijzing is een verbetering van de positie van journalisten.
Voordat zo’n dwangmiddel tegen een journalist kan worden toegepast, moet er eerst een oordeel aan de rechter worden gevraagd. Toepassing van een dwangmiddel is volgens de nieuwe Aanwijzing alleen aan de orde bij de opsporing en voorkoming van zeer ernstige delicten: misdrijven waarbij het leven, veiligheid of gezondheid van mensen ernstig kan worden geschaad. Bijvoorbeeld het traceren van explosieven bij een op handen zijnde aanslag. Of het opsporen van een verdachte waarvan wordt vermoed dat hij opnieuw ernstige misdrijven zal plegen. Als er geen sprake is van zo’n ‘zeer ernstig delict’ mogen er dus geen dwangmiddelen worden ingezet tegen journalisten.
Onder het begrip ‘journalist’ valt iedereen die zich beroepsmatig bezighoudt met het verzamelen en vervolgens verspreiden van informatie via de media. Ook redactiemedewerkers, camera- en geluidsmensen vallen hieronder, en ook nieuwe media zoals nieuwssites en professionele bloggers worden expliciet genoemd.
Deze Aanwijzing van het OM is een stap in de goede richting, maar het is niet genoeg. Een Aanwijzing van het OM is namelijk geen wet. Het is belangrijk dat de Nederlandse wetgever het journalistieke brongeheim op korte termijn een wettelijke basis geeft. Dát is wat het EHRM eist van de Nederlandse Staat. Het is hoog tijd dat de Minister van Veiligheid en Justitie nu snel een voorstel doet voor een Wet Bronbescherming voor Journalisten.
