De uitingen van Avrotros in haar programma Radar en op de Radar-website over de Holland Energie Maatschappij (HEM) zijn niet onrechtmatig, zo oordeelde de rechter recent. Avrotros heeft in 2022 meermaals aandacht besteedt aan HEM. Klanten zouden door HEM onder valse voorwendselen worden overgehaald om zeer ongunstige energiecontracten af te sluiten en torenhoge boetes moeten betalen als ze hun contract weer wilden opzeggen.
HEM maakt bezwaar tegen 15 uitingen zijn gedaan in twee uitzendingen van Radar, in een artikel dat is gepubliceerd op de website van Radar en in een persbericht. In het heldere vonnis toetst de rechtbank eerst of deze uitlatingen steun vinden in de beschikbare feiten. Geen van de 15 klachten van HEM zijn terecht.
Uit de uitspraak blijkt dat HEM het vaak niet zozeer oneens is met de uiting in kwestie – en de juistheid daarvan ook geheel niet of niet gemotiveerd betwist – maar vooral vindt dat Avrotros meer context had moeten geven of zich in meer genuanceerdere bewoordingen had moeten uitlaten.
Dat speelt bijvoorbeeld voor de opmerkingen dat HEM vaste contracten voor vijf jaar afsluit met een variabel tarief. Avtrotros heeft hier diverse voorbeelden van laten zien, en HEM heeft ook niet ontkend dat zij zulke contracten afsluit. Wel vindt HEM dat Avrotros onvoldoende context heeft gegeven, omdat Avrotros volgens haar meer inzicht had moeten geven in de uitgangspunten van de energiemarkt, waarbij de energieprijs door de markt wordt bepaald. Daar gaat de rechtbank niet in mee. Het punt dat Avrotros maakt is namelijk dat klanten in verwarring raken doordat HEM ‘vaste’ contracten aanbiedt voor vijf jaar zonder duidelijk te vermelden dat de prijzen bij dat contract variabel zijn. De meeste klanten zullen bij een vast contract immers aannemen dat de prijs voor de elektriciteit vaststaat. Zoals de rechtbank zich ook afvraagt ‘Want wat is anders het voordeel van een contract voor vijf jaar?’ Zeker nu de ACM heeft bevestigd dat een vast contract voor vijf jaar met variabele tarieven zeer ongebruikelijk is, betekent dat klanten goed geïnformeerd moeten worden over de prijzen die HEM hanteert. Dat Avrotros onvoldoende context heeft gegeven over de werking van de energiemarkt gaat daarom niet op; Avrotros maakt het punt dat klanten in verwarring zijn over de gekozen contractsvorm en niet hoe de prijs wordt bepaald bij een variabel contract.
Dat HEM vindt dat Avrotros onvoldoende context geeft geldt ook voor de opmerkingen van Avrotros over de hoge opzegboetes die HEM hanteert. HEM ontkent niet dat klanten een boete moeten betalen die tussen de EUR 20.000 en 24.000 kan liggen. Wel vindt zij dat uitgelegd had moeten worden dat die boete vallen binnen de (inmiddels niet meer geldende) richtlijnen van de ACM. Ook zou Avrotros ten onrechte spreken van ‘woekerprijzen’ en ‘absurd hoge boetes’. Daar is de rechtbank het niet mee eens. Avrotros heeft voldoende duidelijk heeft gemaakt dat klanten de boete als zeer hoog ervaren. Ook hebben minister Jetten en de ACM hoge overstapboetes als onwenselijk aangemerkt. Dat het misschien niet verboden was om hoge overstapboetes te vragen, betekent niet het onrechtmatig is als Avrotros deze als ‘absurd hoog’ bestempeld.
Bij een aantal uitingen die volgens HEM onrechtmatig zijn heeft HEM niet toegelicht waarom deze uitingen dan precies onrechtmatig zijn, of kan zij niet uitleggen waarom de uiting in kwestie in strijd met de waarheid is. Op basis van de informatie die Avrotros in handen heeft – waaronder klachten van meer dan 200 klanten – vinden uitlatingen van Avrotros voldoende steun in de feiten. Dat geldt bijvoorbeeld ten aanzien van de uitingen dat:
- klanten niets meer hoorden van HEM en zomaar werden afgesloten;
- er een klant was zonder klantnummer;
- de directie van HEM onvindbaar is;
- de automatische afschrijving van klanten met een vast contract is verdubbeld;
- klanten het te veel betaalde voorschot niet terugkrijgen;
- klanten na het storneren door ‘agressieve jongens’ worden gebeld en er wordt gedreigd het maandbedrag te verhogen;
- consumenten en journalisten geen antwoord op hun vragen kregen van HEM.
Verder vindt HEM dat Avrotros ten onrechte de term “wurgcontract” gebruikt. Klanten zouden immers uit vrije wil een overeenkomst met HEM hebben getekend en hadden kunnen weten dat zij een boete moesten betalen bij voortijdige opzegging. De rechtbank volgt HEM hierin niet. Avrotros heeft voldoende duidelijk laten zien dat klanten niet altijd volledig en juist werden geïnformeerd door HEM. Zo begrepen klanten soms niet dat zij een vijfjarig vast contract variabele prijzen had en dus duurder kon worden. Als zij daar achter kwamen en om die reden wilden opzeggen, moesten zij een substantiële boete betalen. Dat de gehanteerde boetes vielen binnen de destijds geldende richtlijnen van de ACM betekent niet dat Avrotros zich hier niet kritisch over uit mag laten. Bovendien is het uitgangspunt dat de kosten die een energieleverancier maakt, terug moeten komen in de opzegvergoeding. De opzegvergoedingen van HEM dienen echter niet ter compensatie van door HEM gemaakte kosten, maar zijn een verdienmodel waarmee niet wordt gehandeld in de geest van de richtsnoeren van de ACM. Avrotros mocht daarom spreken van “wurgcontracten”.
HEM klaagt er ook over dat in de artikelen en de uitzendingen het beeld wordt geschetst dat HEM een malafide onderneming zou zijn. Zij lijkt daarbij vooral aanstoot te nemen aan het gebruik van de term “energiecowboys”. De rechtbank zegt daar het volgende over:
De term “energiecowboy” wordt in de media gebruikt om partijen aan te duiden die profiteren van de (geliberaliseerde) energiemarkt. Veelal door geraffineerde telefonische verkopers. Zelfs de ACM gebruikt deze term in een interview dat is opgenomen in de Limburger. Het een term die veelvuldig in de energiemarkt wordt gebruikt en die op een beeldende wijze de kritische blik van Avrotros op de diverse spelers op de energiemarkt, waaronder HEM, verwoord.
Alles in ogenschouw nemend oordeelt de rechtbank dat niet gezegd kan worden dat er sprake is van onjuiste beeldvorming door Avrotros.
Ook snijdt Avrotros terecht een maatschappelijk relevant punt aan, zo meent de rechtbank. Sinds de liberalisering van de energiemarkt kunnen nieuwe toetreders namelijk relatief gemakkelijk een vergunning krijgen en voor callcenters is het aantrekkelijk om klanten te bewegen over te stappen naar een van deze nieuwe spelers. De vraag is of de gevolgen van de huidige energiemarkt wenselijk zijn. Aan die vraag besteedt Avrotros (kritische) aandacht, Gelet op het grote aantal klachten over HEM, is HEM uitgekozen als voorbeeld. En daarmee heeft Avrotros een misstand aan de kaak gesteld waar Avrotros volgens de rechtbank zonder twijfel kritische aandacht aan mag besteden.
Tot slot zijn er ook geen andere factoren die tot een ander oordeel leiden. Zo gaat de opmerking van HEM dat Avrotros allerlei woorden gebruikt met een strafrechtelijke connotatie zoals ‘misleiding’, ‘leugens’, ‘energiecowboy’, ‘wurgcontract’, ‘woekerprijzen’ en ‘binnenhengelen onder valse voorwaarden’ niet op. De rechtbank is het niet eens met HEM dat deze begrippen op fraude doelen, omdat het woorden zijn die in normaal taalgebruik worden gebruikt en niet specifiek een strafrechtelijke connotatie hebben. Ook uit de context blijkt niet dat Avrotros HEM heeft willen beschuldigen van strafrechtelijke feiten.
In een reactie aan de Volkskrant zegt Avrotros zeer verheugd te zijn met de uitspraak. HEM geeft aan hoger beroep te overwegen.