Alberto Stegeman en zijn programma ‘Undercover in Nederland’ blijft de gemoederen bezighouden. Zo schreven wij recent over hem in het kader van een jeugdhulpverlener, een paardenhandelaar en een spermadonor. In de meest recente zaak gaat het om twee Bollywood filmmakers
die zeggen dat zij er door Stegeman van worden beschuldigd er malafide praktijken op na houden. Een slachtoffer van die praktijken kwam bij Stegeman met het verhaal dat haar valselijk een Bollywood-carrière werd voorgeschoteld door de filmmakers. Als zij een flink bedrag zou betalen aan de filmmakers, zou zij een rol krijgen in een film. De ‘actrice’ verklaarde later voor de rechter dat dit volgens haar een normale praktijk was in de filmindustrie; want ook Doutzen Kroes zou toch hebben betaald voor haar rol in de film Nova Zembla. Maar toch vertrouwde ze het niet helemaal en besloot ze Stegeman in te schakelen. Die stuurde op zijn beurt iemand met verborgen camera naar de filmmakers. Deze heeft gesprekken met hen heimelijk opgenomen voor het programma ‘Undercover in Nederland’. Daarna hebben er telefonische gesprekken met de filmmakers plaatsgevonden, die ook zijn opgenomen. Stegeman c.s. heeft hen vervolgens laten weten van plan te zijn een item aan hen te wijden in het tv-programma.
Hierna hebben de filmmakers in kort geding een verbod geëist op het noemen van hun (bedrijfs-)namen en de namen van de films, een gebod om hun stemmen herkenbaar openbaar te maken. De rechter overwoog daarop het volgende:
- Toewijzing van de vordering zou een beperking inhouden van het in art. 10 lid 1 EVRM neergelegde grondrecht van de vrijheid van meningsuiting. Dit recht kan slechts worden beperkt indien dit bij wet is voorzien en noodzakelijk is in een democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de goede naam en de rechten van anderen (art. 10 lid 2 EVRM). Van een beperking bij wet voorzien is sprake wanneer de uitlatingen van Stegeman c.s. onrechtmatig zijn in de zin van art. 6:162 BW. Deze beperking dient daarnaast proportioneel te zijn, waarbij de wederzijdse belangen dienen te worden afgewogen.
- Het belang van Stegeman c.s. is dat zij zich in het openbaar kritisch, informerend, opiniërend en waarschuwend moeten kunnen uitlaten over misstanden die de samenleving raken. Het belang van de filmmakers is erin gelegen dat zij niet lichtvaardig worden blootgesteld aan voor hen ongewenste publiciteit omtrent henzelf en hun ondernemingen.
- Relevante omstandigheden voor de beoordeling van de vorderingen zijn onder meer: de aard en inhoud van de publicatie en de te verwachten gevolgen daarvan voor de filmmakers, de ernst van de misstand die de publicatie aan de kaak beoogt te stellen, de mate waarin de gepubliceerde uitlatingen steun vinden in het beschikbare feitenmateriaal en de mate van waarschijnlijkheid dat het nagestreefde doel ook zonder de publicatie voor minder schadelijke wegen voor de filmmakers bereikt had kunnen worden.
- De rechter oordeelde vervolgens dat er gezien de omstandigheden sprake was van een misstand die de samenleving raakt en publiciteit behoeft. Wel oordeelde de rechter dat er terughoudendheid past bij het hanteren van verborgen camera’s, aangezien deze een (ernstige) inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de gefilmde persoon vormt. Stegeman c.s. mocht echter menen dat er gezien de binnengekomen tips (er waren tips van meerdere slachtoffers ) sprake was van een ernstige misstand. Er waren geen andere middelen dan het inzetten van de verborgen camera voorhanden om deze aan de kaak te stellen, waardoor het gebruik hiervan niet onrechtmatig was.
- Vervolgens oordeelde de rechter dat het Stegeman c.s. in beginsel vrij stond om zelf te bepalen op welke manier hij misstanden aan de kaak mocht brengen. Een televisieprogramma bereikt daarbij wel een groot publiek, maar dit was hier toelaatbaar omdat Stegeman c.s. de gezichten van de filmmakers had geblurd en hun (bedrijfs)namen en woonplaats niet had genoemd.
- Wel vond de rechter dat het voldoende aannemelijk was gemaakt door de filmmakers dat het noemen van de naam van de film ‘een succesvolle exploitatie van de film voorgoed onmogelijk zou maken’ en dit zou ‘niet noodzakelijk’ zijn voor het aan de kaak stellen van de misstand. Hier kwam bij dat het weglaten van de naam van de film zonder grote aanpassingen mogelijk was, waardoor dit ‘in de gegeven omstandigheden noodzakelijk en proportioneel’ werd geacht.
Een opmerkelijke conclusie. Er is sprake van een misstand rond een bepaalde film, maar de naam van die film mag niet worden genoemd omdat dat schade kan opleveren voor de betrokkenen. Betekent dat niet dat Stegeman in feite dus wel degelijk verboden wordt de misstand aan de kaak te stellen? Want uiteindelijk mag het publiek dus niet weten waar de misstand speelt. Het enkele feit dat het noemen van de film schade kan opleveren voor de filmmakers lijkt op zichzelf een weinig overtuigende reden voor dit verbod. Het aan de kaak stellen van een misstand levert immers in principe altijd schade op bij de veroorzaker van die misstand. Als dat zonder bijkomende omstandigheden volstaat voor een verbod, wordt het dan niet lastig om nog misstanden aan de kaak te stellen?
