Het zijn spannende tijden geweest voor de Deense kunstenares Nadia Plesner. Louis Vuitton was een rechtszaak begonnen over het gebruik van een Louis Vuitton look-a-like tas in Plesners kunstwerken, waarmee zij aandacht vraagt voor de situatie in Darfur. Zie hier voor meer achtergrondinformatie.
Louis Vuitton stelde zich op het standpunt dat Plesner met die kunstwerken inbreuk maakte op haar modelrechten op de tas. Plesner verweerde zich met een beroep op haar grondrecht op vrijheid van meningsuiting. Meer in het bijzonder haar artistieke vrijheid. Nadat Plesner eerder de behandelend rechter met succes had gewraakt (na aanvankelijk verweer, berustte de voorzieningenrechter uiteindelijk in de wraking), deed (een andere) voorzieningenrechter van de Rechtbank Den Haag vandaag uitspraak in dit geschil (zie ook hier). Plesner is volledig in het gelijk gesteld.
Na alle aandacht in de media beweerde Louis Vuitton plotseling dat het haar nooit om het schilderij Darfurnica te doen was geweest en dat het opgelegde verbod daar geen betrekking op zou hebben. Daar kwam Louis Vuitton niet mee weg. De voorzieningenrechter overweegt “dat ook de tentoonstelling en het te koop aanbieden van het schilderij onder de verboden handelingen vallen nu deze staan beschreven in nummer 14 van het verzoekschrift en de voorzieningenrechter daarnaar in het dictum verwijst.” Maar omdat Louis Vuitton tijdens de zitting aangaf “geen enkel probleem” meer met Darfurnica te hebben, concentreert het oordeel van de rechter zich daarna op de Simple Living afbeelding (de illustratie bij dit artikel).
De rechter weegt het grondrecht van Plesner op vrijheid van meningsuiting af tegen het recht van Louis Vuitton op ongestoord genot van haar eigendom (artikel 1 van het Eerste Protocol bij het EVRM). Hij oordeelt dat “het belang van Plesner bij het vrij (kunnen blijven) uiten van haar (artistieke) mening via het werk “Simple Living” zwaarder [dient] te wegen dan het belang van Louis Vuitton bij het ongestoord genot van haar eigendom.”
De rechter overweegt dat kunstenaars vergaande bescherming ten aanzien van hun artistieke vrijheid genieten, waarbij kunst in beginsel mag “offend, shock or disturb” (…) Plesner gebruikt veeleer de bekendheid van Louis Vuitton om haar maatschappijkritische boodschap over te brengen (de situatie in Darfur) en beeldt naast de tas ook een ander luxe/showbusiness beeld af in de vorm van in roze gestoken chihuahua. Ook heeft Plesner nooit gesuggereerd dat Louis Vuitton betrokken zou zijn bij de problemen in Darfur. Verder brengt de omstandigheid dat Louis Vuitton een zeer bekende onderneming is, en waarvan sommige producten aanzienlijke bekendheid genieten, die zij ook zelf via advertenties met beroemdheden aanwakkert, mee dat Louis Vuitton zich in sterkere mate dan andere rechthebbenden, kritisch gebruik moet laten welgevallen.
De Simple Living afbeelding is naar het oordeel van de rechter dus niet onrechtmatig en Plesner heeft geen inbreuk gemaakt. Daar voegt de rechter nog aan toe: “Dit is niet anders indien de afbeelding enigszins als blikvanger wordt gebruikt, temeer daar Plesner onvoldoende weersproken heeft gesteld dat het werk een centrale plaats in haar oeuvre (betreffende Darfur) inneemt en in zoverre extra aandachtvestiging (voor de tentoonstelling met als thema de problematiek in Darfur) gerechtvaardigd is.” Plesner mag de afbeelding dus ook als blikvanger gebruiken, iets waar Louis Vuitton fel op tegen was.
Slotsom is dat de voorzieningenrechter het ex-parte bevel in zijn geheel vernietigt (met terugwerkende kracht). Alle eventueel door Plesner verbeurde dwangsommen zijn daarmee van tafel. Dat is een koerswijziging van de rechtbank Den Haag. De voorzieningenrechter gaat ‘om’ ten opzichte van eerdere uitspraken: “Gelet op het feit dat gerekwestreerde geen andere rechtsmiddelen ter beschikking staan waarmee tegen een dergelijke maatregel kan worden opgekomen, kan de herziening naar voorlopig oordeel – anders dan de voorzieningenrechter van deze rechtbank aannam op 14 december 2009, iept 20091214 (Kruidvat – Adventure Bags) – terugwerkende kracht worden gegeven. Een ander oordeel zou immers met zich brengen dat het tussentijds verbeuren van dwangsommen als gevolg van een (naar achteraf wordt geoordeeld: onterecht) gegeven ex parte beschikking op geen enkele wijze kan worden teniet gedaan, aangezien een aan te spannen bodemprocedure naar vaste rechtspraak de als gevolg van de voorlopige maatregel verbeurde dwangsommen niet kan aantasten. De voorzieningenrechter gaat zodoende om en zal daarom de vernietiging met terugwerkende kracht uitspreken.”
Deze zaak is namens Nadia Plesner behandeld door Jens van den Brink en Christien Wildeman van Kennedy Van der Laan.
