De rechtbank Den Haag heeft deze week uitspraak gedaan in een door spelcomputer- en spelletjesfabrikant Nintendo aangespannen zaak tegen een aantal webwinkels. Deze webwinkels verhandelden flashcards (vergelijkbaar met het geheugenkaartje van een fototoestel) en modchips die door hen in de spelconsoles werden ingebouwd. Naast een algemene dataopslagfunctie, maken deze kaartjes en chips het mogelijk – illegale – kopieën van Nintendo-spelletjes te spelen op de Wii- en DS- spelcomputers van Nintendo.
Volgens Nintendo handelden de webwinkels met hun producten en diensten in strijd met de Auteurswet, die het omzeilen van beschermingsmaatregelen tegen auteursrechtinbreuk verbiedt. De rechter is het met Nintendo eens en verbiedt de webwinkels nog langer in de flashcards en modchips te handelen en de Nintendo-computers om te bouwen.
De technische beschermingsvoorzieningen van Nintendo
Nintendo heeft technische voorzieningen getroffen om ervoor te zorgen dat uitsluitend door haar of haar licentienemers uitgegeven spellen op haar spelcomputers kunnen worden gespeeld. Deze voorzieningen zijn tweeledig. Ten eerste kunnen op de Nintendo alleen spelletjes worden gespeeld die een bepaalde code bevatten. Slechts door Nintendo uitgegeven spelletjes bevatten die code, die bij het maken van een kopie van de originele spelletjes niet mee wordt gekopieerd. Gekopieerde spelletjes kunnen dus niet op de Nintendo DS en Wii worden gespeeld. Daarnaast is de poort van de Nintendo DS zo vormgegeven, dat daarin alleen een kaartje past met de specifieke vorm, maat en verbindingspunten van de spelkaarten waarop Nintendo haar eigen DS-spellen uitgeeft.
De flashcards en modchips die de webwinkels aanbieden, ontwijken als gezegd de bovengenoemde beschermingsvoorzieningen van Nintendo.
Toets aan artikel 29a of 32a Aw?
De auteurswet bevat twee artikelen die het omzeilen van technische voorzieningen verbieden: artikel 29a Aw, dat ziet op auteursrechtelijk beschermde werken in het algemeen en – het strafrechtelijke – artikel 32a Aw, dat specifiek ziet op computerprogramma’s. Nintendo betoogde dat beide artikelen van toepassing waren, maar de webwinkels vonden dat de rechtbank deze zaak maar aan één artikel kon toetsen. Daarbij ging hun voorkeur kennelijk uit naar artikel 32a Aw, dat in die zin strenger is dan artikel 29a Aw dat het alleen ziet op middelen die uitsluitend bestemd zijn om betreffende technische voorzieningen te omzeilen. Als het omzeilingsmiddel dus ook andere bestemmingen/functies heeft, wat bij de flashcards en modchips het geval is, lijkt artikel 32a Aw toepassing te missen. [1]
Dat toepasselijkheid van artikel 32a Aw toepasselijkheid van artikel 29a Aw per se zou uitsluiten, ligt overigens niet (steeds) voor de hand. Het laatste artikel ziet immers op beschermde werken in het algemeen, waaronder ook computerprogramma’s kunnen vallen. De rechtbank laat de discussie of moet worden gekozen tussen beide artikelen echter in het midden. Zij constateert dat de spelletjes niet alleen als computerprogramma beschermd zijn, maar met name ook wat betreft de verhaallijnen, audiovisuele vormgeving, achtergronden teksten en muziek van de spellen (door de rechtbank aangeduid als “vormgeving”). Nu de vormgeving het overheersende element is van de auteursrechtbescherming van de spellen, en niet de programmatuur waarop de spellen draaien, past de rechtbank het regime van artikel 29a Aw toe.
Technische beschermingsvoorzieningen omzeild/ schending van artikel 29a Aw?
Volgens de webwinkels kan Nintendo zich niet succesvol op artikel 29a Aw beroepen, omdat de voorzieningen niet tot doel zouden hebben de computerspellen te beschermen, maar deze alleen de toegang tot de Nintendo-computer beperken. De rechtbank gaat hier niet in mee. Tegen de achtergrond dat de Nintendo-spellen alleen bruikbaar zijn op Nintendo-computers, komen de door Nintendo getroffen voorzieningen erop neer dat ongeautoriseerde kopieën van de spellen onbruikbaar zijn en hebben deze volgens de rechtbank dus wel degelijk een beschermende werking voor die spellen.
De stelling dat de voorzieningen van Nintendo verder gaan dan de bescherming die de spellen aan het auteursrecht kunnen ontlenen (de rechter noemt als voorbeeld dat deze ook software van derden weren), kan de webwinkels evenmin baten. Volgens de rechtbank sluit artikel 29a Aw eventuele neveneffecten van beschermingsvoorzieningen niet uit. De webwinkels proberen in dit verband nog de vergelijking te trekken met de in de wetsgeschiedenis geschetste situatie dat de beschermingsmaatregelen ook geoorloofd gebruik van de spellen tegengaan. De rechtbank vindt die vergelijking niet opgaan, omdat de voorzieningen de toegang tot de legale spellen juist op geen enkele wijze belemmeren. Dat zal zo zijn, maar dit neemt niet weg dat de voorzieningen ook geoorloofd gebruik lijken tegen te gaan. Ik neem bijvoorbeeld aan dat de maatregelen van Nintendo het ook onmogelijk maken een back-up kopie van de spellen te maken, wat onder het auteursrecht wel is toegestaan mits voor het beoogde gebruik noodzakelijk. Hoe het ook zij, volgens de rechtbank zal in het algemeen het zowel commercieel als praktisch gezien weinig opleveren om maatregelen te omzeilen die rechtmatig gebruik van een werk belemmeren. Hiermee lijkt de rechtbank te zeggen dat het doorgaans weinig zin zal hebben voor ‘omzeilers’ om zich op het ‘rechtmatig gebruik-argument’ te beroepen.
Volgens de rechtbank vallen technische voorzieningen die ook een ander effect hebben dan het bieden van bescherming tegen auteursrechtinbreuk, slechts dan buiten de reikwijdte van het omzeilingsverbod van artikel 29a Aw als:
“die andere effecten […] een meer dan beperkte commerciële waarde hebben en de omzeiling van de technische voorzieningen met het oog op die andere functies dus een meer dan beperkt commercieel doel of nut dient”.
Om welke beschermingsvoorzieningen het hierbij gaat, maakt het vonnis niet duidelijk. Het is in ieder geval lastig hiervan zo 1,2, 3 een praktijkvoorbeeld te geven.
Belangrijk is dat het feit dat de door de webwinkels verhandelde flashcards en modchips ook andere functies hebben dan het omzeilen van beschermingsvoorzieningen en andere toepassingen van de Nintendo-spelcomputers mogelijk maken, zoals het spelen van ‘homebrew’-spellen van derden en het afspelen van muziekbestanden, volgens de rechtbank niet afdoet aan toepasselijkheid van artikel 29a Aw. Het gaat namelijk slechts om ondergeschikte functionaliteiten. In de praktijk worden de flashcard en chip vrijwel uitsluitend gebruikt om het spelen van illegaal gekopieerde spellen op de spelcomputers van Nintendo mogelijk te maken.
Verder maakt Nintendo volgens de rechtbank zich niet schuldig aan misbruik van machtspositie, zoals de webwinkels betoogden, omdat Nintendo derden licenties verleent om spellen en applicaties voor haar spelcomputers te ontwikkelen.
Tot slot
Met de verkoop van de flashcards en modchips en het ombouwen van Nintendo-computers hebben de webwinkels in strijd gehandeld met de auteurswet. Hoewel de zaak niet helemaal uniek is, in 2002 heeft de rechtbank Breda de handel in Playstation-modchips en het ombouwen van Playstations als eens onrechtmatig geacht (in strijd met artikel 32a Aw), is het weer een belangrijke slag voor de spelcomputerindustrie in de strijd tegen illegaal gekopieerde spellen. Er bestaat een levendige handel in spelcomputerchips, -flashcard en -ombouwdiensten die het spelen van die spellen mogelijk maken. Deze uitspraak zou daarvan wel eens het einde kunnen betekenen.
[1] Ofschoon dit in de rechtspraak in lijn met artikel 29a Aw ook is opgerekt tot middelen die tevens andere functies hebben, voor zover die functies – naast de omzeiling van de bescherming – slechts een commercieel beperkt doel of nut hebben. Zie de hieronder genoemde Playstation- uitspraak van de rechtbank Breda d.d. 24 april 2002.
