Bespreking van het vonnis van de Voorzieningenrechter Alkmaar van 7 augustus 2007, LJN BB1207
Marktleider Funda, een samenwerkingsverband van de NVM-makelaars, heeft al heel wat aanvallen te verduren gehad van concurrenten die net als Funda.nl het huizenaanbod via internet toegankelijk maken. Funda won soms, maar verloor bijvoorbeeld van de huizenzoekmachine Zoekallehuizen.nl. Jaap.nl ging nog een stapje verder dan Zoekallehuizen.nl en is teruggefloten door de Voorzieningenrechter. Speciaal om Jaap.nl aan te pakken hebben de NVM-makelaars de Stichting Baas in Eigen Huis opgericht, waarmee middels een zogeheten collectieve actie de intellectuele eigendomsrechten van individuele makelaars kunnen worden beschermd.
Hoe Jaap.nl werkt
De huizenzoekmachine Jaap.nl publiceert op de eigen website als antwoord op een zoekvraag de volledige beschrijvingen en foto’s van in Nederland te koop staande woningen. Deze gegevens kopieert Jaap.nl onder meer van websites van verschillende makelaars. Voor het verkrijgen van deze informatie maakt Jaap.nl gebruik van een automatische zoekmachine die de websites van de makelaars doorzoekt. Bezoekers van Jaap.nl kunnen op Jaap.nl een aantal zoekcriteria opgeven, zoals plaats, prijs en soort object. Hierna wordt een lijst getoond met adressen en een foto van gevonden woningen die aan de zoekcriteria voldoen. Vervolgens kan de bezoeker van Jaap.nl op een woning klikken, waarna een nieuw scherm wordt geopend. Op dat nieuwe scherm stond een beschrijving en foto’s van die woning. Jaap.nl biedt de bezoeker voorts de mogelijkheid om via een link ook de website te bezoeken van de makelaar waarop de woning te koop wordt aangeboden. In deze procedure was vooral van belang dat Jaap.nl de beschrijvingen van de huizen volledig op de eigen website overnam.
Geschriftenbescherming
Jaap.nl stelt dat de door makelaars op hun sites gepubliceerde objectgegevens – de beschrijvingen en foto´s van het te koop staande huis – niet auteursrechtelijk beschermd zijn. Ze missen een eigen en oorspronkelijk karakter en dragen niet het persoonlijk stempel van de maker, aldus Jaap.nl. De rechter komt echter niet aan de beoordeling hiervan toe, omdat de vorderingen van de Stichting Baas in Eigen Huis al op een andere grondslag worden toegewezen, namelijk die van de ‘geschriftenbescherming’. De Nederlandse Auteurswet biedt door middel van dat leerstuk – dat overigens typisch Nederlands is – bescherming voor teksten die niet oorspronkelijk zijn. De ‘opschriftstelling’ wordt beschermd tegen kopiëren door derden, en in die zin gaat het om een bescherming van de economische investering die met het opschriftstellen gemoeid was. De rechter oordeelt dat de teksten waarmee huizen worden beschreven door makelaars beschermd zijn als ‘geschriften’ en dus niet mogen worden gekopieerd door Jaap.nl. De foto’s, die Jaap.nl verkleind overneemt, laat de rechter voor het gemak meteen ook onder de definitie van geschriften vallen. Het gebruik hiervan zonder toestemming van de makelaars levert inbreuk op de geschriftenbescherming op.
Citaatrecht: 155 tekens tekst en een fotootje van 194×145 pixels is toegestaan
Het komt echter toch niet tot een geheel verbod voor Jaap.nl, dat met succes een beroep op het citaatrecht doet. Het citaatrecht is een uitzondering op het auteursrecht, en ook op de geschriftenbescherming waarop de Stichting Baas in Eigen Huis zich baseert. Weliswaar mag Jaap.nl de beschrijvingen niet helemaal overnemen en mogen de foto’s niet in hetzelfde formaat worden overgenomen. Dat zou niet in overeenstemming zijn met de regels van het maatschappelijk verkeer, aldus de rechter. Wat nog wèl mag is (a) het adres en de vraagprijs overnemen, (b) één verkleinde foto (’thumbnail’) publiceren van maximaal 194×145 pixels en (c) een tekst van 155 tekens overnemen.
Bij deze zeer specifieke afbakening geeft de rechter direct aan dat het arbitrair is. In plaats van 155 tekens zou ook voor 125 of 175 tekens kunnen zijn gekozen. Maar ja, er moet nu eenmaal een beslissing worden genomen met daarin een duidelijke maatstaf, om geschillen over de uitleg van het vonnis te voorkomen. De fotootjes die op Jaap.nl stonden bleven al binnen de genoemde grenzen van de door de rechter genoemde aantallen pixels, en de Stichting Baas in Eigen Huis had gevorderd dat per object niet meer dan één verkleinde foto zou mogen worden weergegeven. Het oordeel van de rechter sluit dus naadloos aan op de vorderingen van de Stichting Baas in Eigen Huis. Waar het volgens de rechter uiteindelijk om gaat is dat het overnemen van de gegevens zich beperkt tot hetgeen zakelijk, functioneel en proportioneel is om een goede indruk te geven van hetgeen op de site van de makelaar wordt aangeboden.
Toestemming
Natuurlijk gelden de door de rechter vastgestelde specifieke grenzen niet als Jaap.nl toestemming heeft van de rechthebbende om meer over te nemen. De rechthebbende op de teksten en foto’s is de makelaar op wiens website die gegevens staan. Met zijn toestemming mag Jaap.nl alles overnemen. Maar zonder toestemming van de makelaar dient Jaap.nl zich voorlopig te beperken tot de door de rechter aangegeven grenzen voor wat betreft de omvang van de tekst en de foto’s.
Databankenrecht
Het databankenrecht bleef in deze zaak helemaal buiten beschouwing, waarschijnlijk omdat de rechter al eerder had geoordeeld dat de websites van de makelaars geen databank opleverden omdat daarin niet substantieel geïnvesteerd zou zijn. Internetdatabanken waarin wèl substantieel is geïnvesteerd kunnen zich wel met een beroep op het databankrecht verweren tegen zoekmachines die specifiek of vooral hun databank doorzoeken.
Conclusie
De rechter heeft grenzen gesteld aan wat zoekmachines mogen overnemen als ze de zoekresultaten presenteren in hun eigen website. Dat moet beperkt blijven tot hetgeen zakelijk, functioneel en proportioneel is om een goede indruk te geven van het zoekresultaat. De gevonden informatie mag niet geheel worden overgenomen, maar wel een kort gedeelte met daarbij een klein fotootje
