Het publiceren van persoonsgegevens van vermeende pedofielen op een website is in strijd met de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), evenals het publiceren van een hyperlink naar buitenlandse websites waar dergelijke gegevens te vinden zijn. Dat heeft
de voorzieningenrechter in Rotterdam bepaald in twee vonnissen die op 24 maart 2009 zijn gewezen tegen een woordvoerster van de actiegroep Stop Kindersex (SKS) over de website stopkindersex.com.
Feiten
Op stopkindersex.com werd over de eiser in de eerste procedure onder meer beweerd dat hij interesse toont in pedoseksuelen, dat hij een “pedolover” is en dat hij mede verantwoordelijk is voor het seksueel misbruik van vijf kinderen. Daarnaast waren persoonsgegevens en foto’s op internet geplaatst.
De tweede procedure betrof de Amerikaanse websites dutchpedophilesexposed.org en dutchpredators.org, waarop persoonsgegevens en foto’s staan van Nederlanders die strafrechtelijk zijn veroordeeld in verband met pedofilie. Het kort geding was gestart door één van de personen die op de Amerikaanse websites wordt vermeld. Ook maakte de eiser bezwaar tegen hyperlinks op stopkindersex.com naar die Amerikaanse websites. In Nederland is het niet toegestaan om op deze manier persoonsgegevens van vermeende en/of veroordeelde pedofielen te publiceren op internet, in de Verenigde Staten volgens de eigenaren van de websites wel.
Toepassing Wbp en definitie verantwoordelijke
Opvallend in deze procedures is dat de Wbp als grondslag is gebruikt voor het oordeel. In de praktijk wordt bij procedures over vermeend onrechtmatige publicaties, ook als het een publicatie betreft van persoonsgegevens, in de regel (alleen) het algemene artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek (onrechtmatige daad) als grondslag gekozen, al dan niet in combinatie met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer zoals vervat in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en de Grondwet. Gezien de reikwijdte van het begrip ‘verwerking van persoonsgegevens’ in de Wbp is het eigenlijk opvallend dat deze wet niet veel vaker wordt toegepast in dergelijke situaties. Zodra iemands persoonlijke levenssfeer is aangetast door een publicatie, zal immers al snel sprake zijn van verwerking van gegevens over een identificeerbare persoon.
In beide procedures komt de voorzieningenrechter tot de conclusie dat gedaagde (mede)verantwoordelijk is voor de verwerking van persoonsgegevens op stopkindersex.com. Naar de rechter aanneemt is gedaagde degene die “het doel van en de middelen voor de verwerking van persoonsgegevens vaststelt.” Gedaagde had – overigens onvoldoende onderbouwd – als verweer aangevoerd dat ze de website en inloggegevens voor de server overgedragen zou hebben aan een ander, die de website was gaan beheren. De voorzieningenrechter beperkt zich echter niet tot de vraag wie ‘formeel juridisch bevoegd’ is met betrekking tot de website, maar neemt terecht een feitelijke afweging als uitgangspunt en komt tot de conclusie dat het voldoende aannemelijk is dat het nog in de macht van gedaagde is gegevens te plaatsen en/of verwijderen. De gedaagde fungeert nog altijd als woordvoerster van Stop Kindersex (SKS), doet uitlatingen in de media en haar telefoonnummer en e-mailadres staan op stopkindersex.com.
De voorzieningenrechter komt in de eerste procedure vervolgens tot het oordeel dat de persoonlijke levenssfeer van de eiser is geschonden en dat de uitingsvrijheid van de gedaagde daar niet tegen opweegt. Bij gebruikmaking van die uitingsvrijheid moet een aantal grondbeginselen in acht worden genomen, waaronder het recht van eenieder om onschuldig geacht te worden tot het tegendeel bewezen is en het feit dat iemand die zijn straf heeft uitgezeten weer een vrij man is, met alle (grond)rechten van dien. De rechter sluit zich duidelijk aan bij de opvatting die het CBP al in 2004 kenbaar maakte, dat ‘virtuele schandpalen’ niet wenselijk zijn (zie http://www.cbpweb.nl/documenten/med_20040322_vp.stm), door op te merken dat de website eigenrichting in de hand werkt, met mogelijk ernstige gevolgen.
Hyperlinks zijn verwerking persoonsgegevens
In de tweede procedure moet nog een extra tussenstap worden genomen. Op stopkindersex.com stonden geen details over de eiser, maar slechts hyperlinks naar de Amerikaanse websites. De voorzieningenrechter acht dit ook in strijd met de Wbp, want gedaagde “verleent op deze manier immers actief haar medewerking aan het – onrechtmatig – (verder) verspreiden van persoonsgegevens“. Het plaatsen van een hyperlink naar persoonsgegevens op een buitenlandse website geldt kennelijk als verwerking van die gegevens waarop de Wbp van toepassing is. Het valt inderdaad te scharen onder de definitie van verwerking van persoonsgegevens in artikel 1 sub b Wbp, met name het “verstrekken door middel van (..) enige (..) vorm van terbeschikkingstelling“. Door slechts gebruik te maken van een hyperlink naar een buitenlandse website, wordt de toepasselijkheid van de Wbp op de litigieuze website dus niet omzeild.
Is de consequentie van deze uitspraak dat hyperlinks naar websites waar onrechtmatig persoonsgegevens worden gepubliceerd zelf ook onrechtmatige verwerking van persoonsgegevens opleveren? Dat lijkt, mijns inziens terecht, niet wat de rechter heeft bedoeld, gezien de hiervoor geciteerde woordkeuze dat de gedaagde “actief haar medewerking” had verleend aan de verspreiding van persoonsgegevens. Deze formulering suggereert dat van belang was dat de gedaagde zich bewust was van de aard van de andere websites en bovendien de bedoeling had het doel van die websites te ondersteunen. De kennelijke bedoeling om bezoekers van stopkindersex.com door te leiden naar de virtuele schandpalen en zo details van (vermeende) pedofielen aan een groot publiek te verschaffen, weegt blijkbaar mee. Juridisch technisch maakt de interpretatie van deze bewoordingen “actief haar medewerking” veel uit. Bij een andere uitleg zouden hyperlinks op veel websites in beginsel onrechtmatige verwerking van persoonsgegevens opleveren. Zelfs dan zullen de praktische consequenties voor het eindoordeel mijns inziens echter niet heel verstrekkend zijn. Na deze eerste stap moet immers worden afgewogen of de onrechtmatigheid wordt weggenomen omdat de uitingsvrijheid prevaleert, als alle omstandigheden en belangen worden gewogen. De te wegen belangen worden door de juridisch technische vragen niet wezenlijk beïnvloed.
In deze procedure kom de rechter, net als in het andere in deze noot besproken vonnis, vervolgens tot de conclusie dat de uitingsvrijheid van gedaagde niet zwaarder weegt en dus de onrechtmatigheid niet kan wegnemen. De eiser in de tweede procedure had overigens ook gevorderd dat zijn gegevens van de Amerikaanse websites verwijderd zouden worden. De rechter wijst dat af, omdat onvoldoende aannemelijk is dat de gedaagde ook verantwoordelijke is voor de verwerking van persoonsgegevens op die Amerikaanse websites.
De toekomst voor virtuele schandpalen en hyperlinks
De lijn die is gekozen met betrekking tot stopkindersex.com is begrijpelijk en lijkt me terecht. Op virtuele schandpalen als deze worden personen gestigmatiseerd en er is een duidelijke dreiging van eigenrichting. Ook bestaat een groot risico dat op zeker moment onschuldigen die ten onrechte op een lijst terecht komen schade lijden, met een langdurig effect doordat gegevens niet zomaar van internet verdwijnen, ook niet nadat de informatie is verwijderd van de oorspronkelijke website. Wat hier gebeurt, is van een andere orde dan het recht, zoals onder meer verwoord in het Telegraaf-arrest (Hoge Raad 27 januari 1984, NJ 1984/804), van de pers om te publiceren over “het bestaan van beschuldigingen van strafbare feiten jegens personen die belangrijke (en/of openbare) functies in de samenleving bekleden (..) zonder dat op het moment van publicatie vaststaat dat die beschuldigingen waar zijn c.q. door de pers voor waar mogen worden gehouden“.
Ook het oordeel dat de hyperlink onrechtmatig is, is met betrekking tot een virtuele schandpaal begrijpelijk. Dezelfde uitkomst had ook bereikt kunnen worden als niet de Wbp als grondslag gebruikt zou zijn, maar een ‘gewone’ onrechtmatige daad in verband met inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Als uitgangspunt geldt dan immers dat hyperlinks niet onrechtmatig zijn, behalve als de plaatser van de hyperlink wist of hoorde te begrijpen dat de hyperlink leidt naar onrechtmatige publicaties, maar geen maatregelen neemt om dat te voorkomen (vgl Voorzieningenrecter Amsterdam, 20 juni 2002, LJN AE4427, Indymedia/Deutsche Bahn). Welke van beide routes ook wordt bewandeld, vervolgens zal nog moeten worden afgewogen of de uitingsvrijheid niet prevaleert en daarmee de onrechtmatigheid en aansprakelijkheid wegneemt. Dat blijft een cruciale afweging die mijns inziens in beide routes hetzelfde uit zou kunnen pakken. Hyperlinks zouden daarbij overigens alleen in uitzonderlijke omstandigheden onrechtmatig moeten worden geacht, zoals doelbewuste verwijzingen naar virtuele schandpalen die ernstige beschuldigingen bevatten en naar sabotagehandleidingen voor de (Duitse) spoorwegen.
Dit artikel verschijnt ook in het tijdschrift Privacy & Informatie, 2009/3 als noot bij Voorzieningenrechter Rotterdam 24 maart 2009 (BH7630) en Voorzieningenrechter Rotterdam 24 maart 2009 (BH7631). Eerder verscheen op Media Report over deze uitspraken al het artikel ‘Pedojaagster’ moet persoonsgegevens en hyperlinks verwijderen van stopkindersex.com.
