De geschriftenbescherming lijkt een effectiever middel om een (doorzoekbare) gegevensverzameling te beschermen dan de daarvoor speciaal in het leven geroepen Databankenwet. Zo ook in het geschil tussen prijsvechter PR Aviation en Ryanair. PR Aviation biedt op haar websites wegolo.com en wegolo.nl consumenten de mogelijkheid vluchtgegevens te zoeken en prijzen van vluchten te vergelijken. Naast dit zoeksysteem biedt PR Aviation de klant de mogelijkheid de gevonden vlucht met haar bemiddeling te boeken. Ryanair maakt echter bezwaar tegen het gebruik van haar vluchtgegevens door PR Aviation.
Investeringen onvoldoende gespecificeerd – geen Databank
De verzameling vluchtgegevens op haar website moet volgens Ryanair worden aangemerkt als een beschermde Databank. PR Aviation zou daarom niet zonder meer grote delen van die databank mogen opvragen en hergebruiken. De vraag of deze verzameling inderdaad een Databank is, concentreerde zich in dit geschil – zoals vaak – op de vraag of Ryanair kan aantonen dat zij substantieel heeft geïnvesteerd in deze databank (artikel 1 lid 1 sub a Databankenwet). Op grond van Europese rechtspraak komen hiervoor alleen de kosten die zien op het verkrijgen en organiseren van de gegevens in aanmerking, en dus niet de kosten die zien op het creëren hiervan.
De rechtbank onderzoekt vervolgens kritisch of de door Ryanair opgevoerde kosten wel aan deze maatstaf voldoen. Onder de post ‘investeringen in de presentatie van de inhoud van de vluchtgegevensverzameling’ vallen volgens de rechtbank alleen de kosten voor het laten verwerken van gegevens. Dus niet de kosten voor het aanbieden en boeken van vluchten, of de communicatie met het publiek. De personeelskosten voor het doorvoeren van wijzigingen in de verzameling vluchtgegevens (de databank) komen wel in aanmerking, maar niet die voor het opstellen van die gegevens. Ook kosten met betrekking tot de bereikbaarheid en werking van de website en Ryanair’s gewone bedrijfsvoering houden onvoldoende verband met de databank om als investering te gelden.
Ryanair had echter per post álle kosten in verband met haar website met vluchtgegevens opgevoerd. Door deze ‘vermenging’ van kosten die wel en niet in aanmerking komen als investering in de databank, kan de rechter de hoogte van de investering, en dus het al dan niet bestaan van een beschermde Databank niet beoordelen. Om die reden wijst zij Ryanair’s beroep op de Databankenwet af.
Vangnet Ryanair: vluchtgegevens beschermd als geschrift
In Nederland is een verzameling feitelijke gegevens – ook al is het geen beschermde Databank – toch beschermd op grond van de geschriftenbescherming in de Auteurswet (artikel 10 lid 1). De bescherming van een dergelijke gegevensverzameling reikt echter minder ver dan de ‘normale’ bescherming onder het auteursrecht en beschermt alleen tegen (bewijsbare) ontlening door derden door een ‘eenvoudige herhaling’ van die gegevens.
PR Aviation erkent dat zij de vluchtgegevens direct heeft overgenomen van Ryanair’s website, en daarmee staat de ontlening vast. Vraag is vervolgens of dit een ‘eenvoudige herhaling’ van de gegevens van Ryanair is. Omdat er volgens PR Aviation ongeveer 22.000 verzoeken om prijsvergelijkingen per dag zijn, is er volgens de rechtbank in ieder geval sprake van een stelselmatige overname van gegevens van Ryanair. PR Aviation stelt dat het hier zou gaan om een kleine selectie uit Ryanair’s vluchtgegevens, maar onderbouwt dit niet. Bovendien overweegt de rechtbank in dat kader- in lijn met de eerdere rechtspraak -dat ook een enkele zoekopdracht waarbij slechts een selectie wordt overgenomen, kan gelden als een ‘eenvoudige herhaling’. Ook het verweer dat PR Aviation de overgenomen gegevens wijzigt door deze anders te rangschikken, gaat hier niet op, omdat de rechtbank vindt dat dit slechts kleine wijzigingen zijn, waardoor nog altijd sprake is van een eenvoudige herhaling van Ryanair’s vluchtgegevens.
Ryanair mag het overnemen van haar vluchtgegevens door PR Aviation dus verbieden op grond van haar geschriftenbescherming op deze gegevensverzameling.
Conclusie
Deze uitspraak laat weer eens zien hoe moeilijk het is aan te tonen dat er substantieel is geïnvesteerd in een databank. Ryanair wordt hier door de rechter op haar vingers getikt voor het opvoeren van álle kosten in verband met haar website. De opgevoerde kosten moeten juist in zoveel mogelijk detail worden gespecificeerd, zodat voor de rechter duidelijk is op welke activiteiten de kosten betrekking hebben. Een idee om dit als producent van een databank bij het opbouwen van de gegevensverzameling van begin af aan netjes bij te houden? Dat maakt een toekomstig beroep op de bescherming onder de Databankenwet een stuk gemakkelijker – mits de investering voldoende substantieel is.
Het gemak waarmee Ryanair vervolgens deze zaak op grond van de geschriftenbescherming heeft gewonnen komt wellicht deels door de op het eerste gezicht tamme manier van procederen door PR Aviation – PR Aviation heeft niet betwist dat zij de gegevens direct heeft ontleend van de website van Ryanair en heeft ook geen beroep gedaan op het citaatrecht als uitzondering op Ryanair’s auteursrecht op de vluchtgegevens. Of een beroep hierop succesvol was geweest, hangt af van de hoeveelheid gegevens die PR Aviation per zoekopdracht overneemt: is dit naar aard en omvang proportioneel met het doel waarvoor PR Aviation citeert – in dit geval het doorzoekbaar aanbieden van goedkope vluchten?
Ondanks de mogelijke lacunes in de verdediging van PR Aviation, blijkt uit deze uitspraak dat een eigenaar van een databank in Nederland – naast de minder effectieve Databankenwet – in de geschriftenbescherming een handig wapen heeft om op te treden tegen gebruik van (delen van) haar databank. Vraag is of een beroep op deze bescherming in lijn is met de vrijheid van meningsuiting in artikel 10 EVRM. De consument heeft er immers belang bij dat aanbieders, zoals PR Aviation, feitelijke gegevens (zoals Ryanair’s vluchtgegevens) vrij kunnen gebruiken om handige zoek- en prijsvergelijkdiensten op het internet aan te bieden. De Databankenwet kent niet voor niets een zo strikte toets voor bescherming. Dit is bedoeld om te waarborgen dat alleen het verzamelen en organiseren van gegevens beschermd is, en niet de gegevens zelf. De geschriftenbescherming biedt Ryanair nu echter een effectief middel om op te treden tegen het gebruik van juist deze feitelijke gegevens. Ondanks de spanning die deze bescherming oplevert met de uitingsvrijheid in artikel 10 EVRM, heeft de Hoge Raad – en met haar in deze uitspraak de rechtbank – echter expliciet bepaald dat de geschriftenbescherming – ook met de komst van de Databankenwet – gehandhaafd blijft.
Rechtbank Utrecht 28 juli 2010, LJN:BN 2268, Ryanair Limited/PR Aviation B.V.
