Kennedy Van der Laan’s Jan van der Grinten en prof. Tom Barkhuysen schreven een kritische opinie in de Volkskrant over het bericht dat in de strafzaak tegen Wilders rechters zijn geselecteerd die niet lid zijn van een politieke partij:
In de Volkskrant van 9 maart jl. schrijft Martijn Boot in deze rubriek dat de politieke kleur van de rechters bepalend is voor hun vonnissen (‘Politieke ideeën rechters bepalen vonnis Wilders’). Wij menen dat de Amerikaanse situatie waarop Boot doelt niet van toepassing is op de Nederlandse omstandigheden. De benoeming van rechters van het Amerikaanse Hooggerechtshof is immers in hoge mate een politieke aangelegenheid. In die benoemingen ligt de verwachting besloten dat de desbetreffende rechter een meer of minder liberale of juist conservatieve koers zal volgen.
In Nederland speelt de politieke voorkeur van rechters geen rol bij hun benoeming en evenmin bij zaakstoedeling. Rechters worden opgeleid en geacht onafhankelijk tot hun oordeel te komen en zich daarbij niet te laten leiden door hun eigen politieke overtuigingen.
Op grond van dat uitgangspunt is het naar ons idee dan ook onwenselijk dat de Haagse rechtbank als teken van onafhankelijkheid van de rechters in het Wilders-proces, wereldkundig heeft gemaakt dat zij geen van allen lid zijn of zijn geweest van een politieke partij. Wij zetten onze belangrijkste bezwaren daartegen op een rijtje.
Onafhankelijk oordeel
Om te beginnen strookt dit niet met het uitgangspunt dat rechters ongeacht hun politieke voorkeur in staat zijn op basis van de relevante rechtsregels tot een onafhankelijk oordeel te komen. Door het al dan niet lid zijn van een politieke partij tot een relevante overweging te maken bij de samenstelling van de strafkamer, worden twee categorieën rechters gecreëerd: de meest onafhankelijken, van wie verzekerd is dat zij zich niet door politieke overwegingen laten leiden versus de partijpolitieke rechters die op zijn minst de schijn tegen hebben. Een ongewenst neveneffect is dat dit afbreuk zou kunnen doen aan de bereidheid van rechters lid te zijn van een politieke partij waardoor zij meer in een ivoren toren worden gedwongen.
Met het verlaten van het uitgangspunt dat politieke voorkeuren van rechters niet relevant zijn bij de samenstelling van een kamer, wordt daarnaast een gevaarlijk precedent geschapen. In talloze zaken zijn het bij uitstek politieke oordelen die hun vertaling vinden in wetten en overheidsbesluiten die door de rechter moeten worden beoordeeld. Dat geldt bijvoorbeeld voor subsidieverdelingen, bestemmingsplannen, zondagsopeningen van winkels, de maximum snelheid op snelwegen, om maar een greep te doen uit de keur van beslissingen die het resultaat zijn van politieke afwegingen. De burger moet er zonder meer op kunnen vertrouwen dat de rechters die over deze besluiten oordelen dat los van politieke bindingen doen. Als dat vertrouwen in de Wilders-zaak niet zonder meer gerechtvaardigd is, waarom dan wel in die talloze andere zaken? De opstelling van de Haagse rechtbank is in dat opzicht dus kortzichtig: om een statement te kunnen maken in één concrete zaak, wordt het bouwwerk van een onafhankelijke rechterlijke macht aan het wankelen gebracht.
Ook rechters zonder binding met partij hebben politieke opvattingen
Tot slot is de Haagse opstelling een schijnbeweging. Zoals Boot in zijn opinie terecht opmerkt, hebben namelijk ook rechters zonder partijpolitieke binding politieke opvattingen.
Onze conclusie is dan ook dat de Haagse rechtbank zich bij de selectie van de rechters in het Wilders-proces, heeft vergaloppeerd. Het is te hopen dat dit geen voorbode is voor het vervolg van de Wilders-zaak.
