Op 17 maart 2021, de dag van de Tweede Kamerverkiezingen, uploadt Forum voor Democratie een video van Thierry Baudet op YouTube, genaamd “FvD in Diemen! De Vrijheidskaravaan trekt door!”. Hierin bekritiseert hij onder meer het coronabeleid van de Nederlandse regering.
Anderhalve maand later plaatst de partij een video van een Tweede Kamerdebat op YouTube. Daarin spreek Baudet zich weer uit tegen de coronamaatregelen: het coronavirus is een “griepvariatie”, coronavaccins zijn “belachelijke experimentele injecties” en ivermectine is een “prima middel”.
Beide video’s worden door YouTube offline gehaald, onder andere omdat Baudet zou zeggen dat “schadelijke stoffen of gezondheidsbehandelingen gezondheidsvoordelen kunnen hebben” en vanwege het verspreiden van medische misinformatie. Daarnaast deelt YouTube een eerste waarschuwing uit, op grond waarvan FvD zeven dagen niet kon uploaden, posten of livestreamen via YouTube. FvD maakt bezwaar tegen de verwijderingen en de waarschuwing, maar zonder resultaat. Google – het moederbedrijf van YouTube – stelt namelijk dat het terecht de video’s heeft verwijderd, omdat de regels uit het Covid-beleid van YouTube zijn geschonden. Volgens de FvD wordt het Covid-beleid helemaal niet geschonden, aangezien de video’s niet kunnen leiden tot een “aanzienlijk risico op ernstige schade”. Ook vindt de organisatie dat een groot platform als YouTube Baudet niet mag verbieden om kritiek te leveren op de regeringspolitiek.
De Amsterdamse rechtbank geeft Google gelijk.
Verwijdering niet in strijd met overeenkomst
Allereerst wordt overwogen dat FvD bij het aanmaken van haar YouTube-accounts, de Servicevoorwaarden van YouTube heeft aanvaard. Daardoor is er een overeenkomst tussen partijen en moet FvD zich houden aan de verschillende regels die door YouTube – onder andere over corona – zijn opgesteld. Volgens de rechter zijn de voornoemde uitingen in strijd met het Covid-beleid van YouTube. Verwijdering van deze uitingen is daarom niet in strijd met de overeenkomst.
Vrijheid van meningsuiting
Desondanks kan verwijdering van de video “naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar, dan wel onrechtmatig” zijn. FvD beroept zich hierbij op de vrijheid van meningsuiting, vervat in artikel 10 EVRM. De vrijheid van meningsuiting kan doorwerken in privaatrechtelijke verhoudingen, bijvoorbeeld door de invulling van open normen. De rechter verwijst naar twee vergelijkbare zaken waarin dit bevestigd wordt: Smart Exit/Facebook en Blckbx/Google. De rechter noemt “de verplichting om bij de uitvoering van een overeenkomst te handelen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid” en de open norm die is opgenomen in artikel 6:162 BW (“hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt”) als voorbeelden van dergelijke open normen.
Maar ook Google kan zich beroepen op grondrechten, zoals haar eigendomsrecht en het recht op vrijheid van onderneming. Op basis hiervan mag zij zelf regels stellen die op YouTube van toepassing zijn, zoals het Covid-beleid. En, omdat Google bij het opstellen van het Covid-beleid de richtlijnen van gezondheidsorganisaties en verschillende overheden heeft gevolgd, “moet uitgangspunt zijn […] dat zij juist handelt op een manier die ‘volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt’.”
Geen ‘must-carry’-verplichting
Daarnaast impliceert het recht op vrijheid van meningsuiting niet het recht op forumkeuze. Ondanks het enorme bereik van YouTube, heeft het bedrijf geen maatschappelijke ‘must-carry’-verplichting voor kritische geluiden/politieke uitingen. De rechter grijpt hierbij terug naar het Appleby arrest van het EHRM: “pas als elke effectieve uitoefening van de uitingsvrijheid wordt tegengegaan, of als de essentie van het recht op vrijheid van meningsuiting wordt vernietigd, [is er] aanleiding […] om in te grijpen.” Aan deze hoge lat wordt logischerwijs niet voldaan. FvD kan immers gebruikmaken van ieder ander platform (haar eigen site en app, Facebook, Twitter, etc.). Daarnaast staan tal van kritische video’s van de partij nog steeds op YouTube.
YouTube heeft dus niet onrechtmatig gehandeld en de video’s mogen offline blijven.